Obecnie coraz większą uwagę poświęca się trosce o zdrowie psychiczne, co powoduje, że temat ten jest bardziej popularny i wzbudza zainteresowanie zarówno wśród naukowców, jak i społeczeństwa. Zrozumieliśmy, że nasze samopoczucie psychiczne ma ogromne znaczenie dla jakości naszego życia i naszej zdolności do prawidłowego funkcjonowania. Wraz z postępem w dziedzinie medycyny coraz lepiej rozumiemy, że istnieją złożone powiązania między naszym fizycznym a psychicznym zdrowiem. Jednym z tematów, który budzi wiele pytań i kontrowersji, jest możliwość wystąpienia chorób psychicznych w przebiegu infekcji. W kontekście tego zagadnienia pojawia się pytanie, czy borelioza – choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze – może wpływać na zdrowie psychiczne. Czy istnieje jakikolwiek związek między tą infekcją a występowaniem chorób psychicznych?

Borelioza – czym jest?

Borelioza, nazywana także chorobą z Lyme, to wieloukładowa choroba wywoływana przez krętki z rodzaju Borrelia. Najczęściej dotyczy to 3 gatunków z kompleksu Borrelia burgdoferi sensu lato: Borrelia garinii, Borrelia afzelii oraz Borrelia burgdoferi sensu stricto. Do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia i żerowania na skórze przez kleszcza z rodzaju Ixodes. Choroba w początkowej fazie objawia się charakterystycznym rumieniem wędrującym, który stanowi tzw. objaw patognomoniczny, czyli taki, który wystarczy do postawienia diagnozy. Dodatkowo na tym etapie odnotować można objawy grypopodobne oraz niekiedy nacieki limfocytarne. Nieleczona borelioza może prowadzić do infekcji rozproszonej, manifestującej się nawracającym zapaleniem stawów, podrażnieniem lub zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zapaleniem nerwów czaszkowych oraz zapaleniem mięśnia sercowego. W późniejszych stadiach boreliozy mogą wystąpić zanikowe zapalenie skóry, neuroborelioza, przewlekłe zapalenie stawów oraz zapalenie mięśni, ścięgien i kaletek maziowych.

Objawy psychiczne w przebiegu boreliozy

Przebieg i manifestacje neuropsychiatryczne boreliozy mogą być bardzo zróżnicowane w przypadku poszczególnych pacjentów. W trakcie rozwoju choroby, zwłaszcza w jej zaawansowanych stadiach, mogą wystąpić różnorodne objawy psychiczne. Te objawy, choć nie spełniają kryteriów konkretnych chorób psychicznych, mogą jednak znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjenta i jakość jego życia. Zamiast mówić o chorobie psychicznej, stosuje się termin „zaburzenie psychiczne”, aby odzwierciedlić nietypowość i niejednoznaczność tych objawów w kontekście tradycyjnych diagnoz psychiatrycznych.

Wśród objawów psychiatrycznych, które mogą pojawić się w przebiegu neuroboreliozy, znajdują się:

• Zaburzenia depresyjne i wahania nastroju.
• Zaburzenia lękowe manifestujące się w postaci ataków paniki, niepokoju czy fobii.
• Objawy psychotyczne – omamy, urojenia czy dezorganizacja myślenia.
• Zmiany osobowości w postaci labilności emocjonalnej, wybuchów złości, drażliwość.
• Zaburzenia odżywiania się – nadmierne jedzenie lub utrata apetytu.
• Pogorszenie funkcji poznawczych – trudności z pamięcią, koncentracją, logicznym myśleniem i podejmowaniem decyzji.
• Zaburzenia snu.

W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy niezwłocznie skonsultować się z psychiatrą, który może pomóc w ocenie i zarządzaniu tymi objawami.

Mechanizmy działania boreliozy na zdrowie psychiczne

Choć pierwotnie znana głównie ze swojego wpływu na układ nerwowy i ruchowy, coraz częściej zwraca się uwagę na potencjalne konsekwencje boreliozy dla zdrowia psychicznego. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że borelioza może wpływać na funkcjonowanie mózgu i wywoływać objawy o charakterze neuropsychiatrycznym. Mechanizmy działania boreliozy na zdrowie psychiczne są nadal badane, a zrozumienie ich może pomóc w diagnozowaniu i leczeniu pacjentów dotkniętych tą infekcją.

Bezpośrednie działanie bakterii

Borrelia burgdorferi, bakteria odpowiedzialna za boreliozę, może wpływać na funkcje mózgu i układu nerwowego poprzez bezpośrednie działanie na tkanki i komórki. Wydaje się, że bakteria może wywoływać stan zapalny w mózgu i układzie nerwowym, co może prowadzić do wystąpienia objawów psychicznych.

Reakcje autoimmunologiczne

Istnieje hipoteza, że borelioza wywołując szereg reakcji autoimmunologicznych, może prowadzić do autoagresji. Autoagresja to sytuacja, w której komórki układu odpornościowego atakują nie tylko bakterie, ale również komórki i tkanki organizmu. Takie reakcje autoimmunologiczne mogą prowadzić do uszkodzenia komponentów układu nerwowego, co z kolei może wpływać na funkcje psychiczne.

Stres oksydacyjny

Borelioza może prowadzić do wywołania stresu oksydacyjnego, czyli stanu, w którym zaburzona jest równowaga między wolnymi rodnikami a przeciwutleniaczami w organizmie. Jest to wynikiem nieprawidłowego działania antyoksydacyjnych mechanizmów obronnych organizmu. Stres oksydacyjny może uszkadzać komórki i tkanki, w tym również te znajdujące się w mózgu, co może wpływać na zdrowie psychiczne.

Zaburzenia neuroprzekaźnictwa

Kolejnym z mechanizmów działania krętków Borrelia burgdorferi jest zakłócanie działania neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina czy noradrenalina. Nieprawidłowe funkcjonowanie tych neuroprzekaźników może prowadzić do wystąpienia zaburzeń nastroju, lęków i innych objawów psychicznych.

Skutki wtórne

Objawy psychiczne w przebiegu boreliozy mogą być również wynikiem wtórnym choroby. Wśród nich wyróżnić możemy przewlekły ból, zmęczenie czy problemy somatyczne. Te fizyczne objawy boreliozy mogą w konsekwencji wywoływać stres, frustrację i negatywne emocje, które z kolei mogą wpływać na zdrowie psychiczne pacjentów. Badania kliniczne wskazują, że najczęstszym skutkiem wtórnym ze spektrum zaburzeń psychicznych jest depresja. Coraz częściej mówi się także o zwiększonym ryzyku wystąpienia prób samobójczych i samobójstw.

 

Leczenie

Najważniejszym celem leczenia boreliozy jest zwalczanie samego zakażenia wywołanego przez krętki. Borelioza jest chorobą bakteryjną, dlatego skutecznym sposobem leczenia jest stosowanie antybiotyków. Leczenie antybiotykowe ma na celu wyeliminowanie drobnoustrojów i zapobieżenie dalszemu rozprzestrzenianiu się infekcji w organizmie. Antybiotykoterapia, w zależności od etapu choroby, na którym została włączona, trwa od 2 tygodni do nawet miesiąca. W niektórych przypadkach przetrwałego zapalenia stawów, które nie ustępuje po właściwej terapii antybiotykowej, stosuje się leczenie objawowe niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.

Profilaktyka

Aby zapobiec boreliozie, należy przede wszystkim unikać ukąszeń przez kleszcze. Można to osiągnąć, nosząc odpowiedni ubiór, który pokrywa ciało jak najbardziej szczelnie, na przykład koszulę z długimi rękawami, długie spodnie i zakryte buty. Ważne jest również unikanie terenów endemicznych, czyli takich gdzie jest dużo kleszczy, oraz omijanie chodzenia poza utwardzonymi drogami w lesie, zaroślach i łąkach. Należy unikać siedzenia na zwalonych pniach drzew, ponieważ są to miejsca, gdzie często przebywają młode kleszcze (nimfy). Dodatkowo zaleca się stosowanie środków odstraszających kleszcze, zwłaszcza tych zawierających DEET. Przydatne może być również stosowanie środków do impregnacji odzieży i obuwia zawierających permetrynę lub jej pochodne. Po pobycie w lesie koniecznością jest sprawdzenie ciała w poszukiwaniu kleszczy.