Leki nootropowe. Czy to magiczny sposób na podniesienie wydajności intelektualnej? Czy warto z nimi eksperymentować na własną rękę?

Dzisiejsze czasy charakteryzują się szybkim trybem życia, nastawionym na sukces, maksymalną wydajność i ponadprzeciętną efektywność. Dlatego szukamy rozmaitych sposobów na podniesienie naszych zdolności i antidotum na chroniczny brak czasu. Wpisując w wyszukiwarkę internetową frazę “sposoby na wzmocnienie pracy mózgu” już w pierwszych wynikach pada określenie “leki nootropowe”.

Czy ta grupa substancji faktycznie jest w stanie nam pomóc? Czy raczej wyrządzimy przez nie w naszym organizmie więcej szkody niż pożytku?

Jak działają leki nootropowe?

Pojęcie leki nootropowe, inaczej prokognitywne, zostało wprowadzone w latach 60. XX wieku przez Corneliu E. Guirgeę. Powstało od nazwy handlowej pierwszego takiego leku – Nootropilu. Słowo to pochodzi z greckiego i oznacza „naginać rozum”. Substancją czynną w tym preparacie jest piracetam-główny przedstawiciel grupy substancji nootropowych. Należą do niej również: Winpocetyna, Selegilina, Donepezil, Modafinil, Metylofenidat.

Środki te mają za zadanie m.in. oddziaływać na komórki nerwowe, wzmagając przekazywanie przez nie sygnałów. Wpływają również na przemiany energetyczne w komórkach Ośrodkowego Układu Nerwowego zwiększając wykorzystywanie tlenu i glukozy oraz przyspieszają syntezę neuroprzekaźników.

Najprościej rzecz ujmując – są to substancje, które w efekcie swojego działania usprawniają procesy kognitywne. Wpływają pozytywnie na koncentrację uwagi, pamięć, zdolność uczenia się oraz motywację i ogólną wydolność organizmu.

Kiedy warto stosować leki nootropowe

Udowodnione wskazania do stosowania leków nootropowych

Każdy zarejestrowany produkt leczniczy posiada wskazania do stosowania, zebrane na podstawie wielu badań klinicznych. W przypadku leków nootropowych nie jest inaczej. Substancje te posiadają udowodnioną przydatność w leczeniu takich przypadłości jak:

• zaburzenia procesów poznawczych w zespołach otępiennych
• mioklonie, inaczej zrywania mięśniowe
• zawroty głowy pochodzenia ośrodkowego i obwodowego
• zaburzenia dyslektyczne u dzieci
• ADHD (Metylofenidat)
• nadmierna senność w przebiegu narkolepsji (Modafinil)

A może powinny być dostępne bez recepty?

Jakie konsekwencje niesie za sobą przewlekłe stosowanie nootropów bez konsultacji lekarskiej?

Chcemy wierzyć w to, że wystarczy przyjąć jedną magiczną kapsułkę, by niczym kultowa postać, w którą wcielił się Bradley Cooper w filmie “Jestem Bogiem” nabyć nieograniczonych możliwości intelektualnych i stać się niebywale wydajnym. Niestety leki nootropowe, mimo iż potencjalnie mogłyby wspomóc naszą produktywność, nie posiadają na ten moment potwierdzonego naukowo, pożądanego przez osoby zdrowe, efektu działania. Nie ma też dowodów na bezpieczeństwo ich stosowania poza wskazaniami medycznymi.

Należy pamiętać, że lekarz specjalista dobierający leki nootropowe podchodzi do pacjenta holistycznie. Ocenia ryzyko wystąpienia działań niepożądanych na podstawie historii choroby pacjenta oraz wyników badań. Każda substancja, którą przyjmujemy może wejść w interakcję z innymi lekami czy nawet pokarmem, a w konsekwencji wpłynąć na metabolizm danego leku. Istnieje również ryzyko wystąpienia nadwrażliwości na którykolwiek ze składników preparatu.

Najważniejsze przeciwwskazania

Przyjrzyjmy się najważniejszym przeciwwskazaniom do stosowania piracetamu:

• osoby z zaburzeniami homeostazy, po zabiegach chirurgicznych, krwotokach
• zaburzenia czynności nerek
• osoby w wieku podeszłym
• w przypadku leczenia drgawek, przeciwwskazanym jest nagłe odstawianie leku
• ciąża i karmienie piersią

Jak widać, bez kompleksowych badań i konsultacji lekarskich, nie jesteśmy w stanie samodzielnie ocenić jak zareaguje nasz organizm na lek nootropowy.

A może jest alternatywa dla nootropów

Istnieją również substancje prokognitywne pochodzenia naturalnego

Granica pomiędzy leczeniem dolegliwości a ulepszaniem funkcjonowania organizmu ludzkiego coraz bardziej się zaciera. W świecie, w którym sukces zależy od umiejętności poznawczych i szybkiego działania, wzrasta zapotrzebowanie na „magiczną pigułkę”, która usprawni pracę umysłu.

Jednak opisane wyżej argumenty nie zostawiają wątpliwości, co do irracjonalności stosowania syntetycznych leków prokognitywnych, przeznaczonych do leczenia ściśle określonych jednostek chorobowych.

Istnieją jednak substancje pochodzenia naturalnego, którym przypisuje się możliwe działanie poprawiające sprawność intelektualną. Niosą one niewątpliwie mniejsze ryzyko działań niepożądanych. Substancje te są ogólnie dostępne. Aby je nabyć nie trzeba tracić energii, by uzyskać receptę czy znaleźć nielegalnego sprzedawcę, przeglądając setki stron na niepodlegających kontroli forach internetowych. Tak jak ma to miejsce w przypadku syntetycznych nootropów.

Do substancji prokognitywnych pochodzenia naturalnego, należą:

• Rhodiola Rosea (Różaniec Górski)
• Bacopa Monnieri
• Kofeina z naturalnych źródeł
• Żeń-szeń koreański i syberyjski
• Ginkgo Biloba (Miłorząb Japoński)

Należy pamiętać, iż mimo że są to substancje naturalne i ogólnie dostępne, każdy przyjmowany suplement diety czy lek powinien być skonsultowany z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej lub farmaceutą.

Szukając rozwiązania uciążliwych problemów z koncentracją czy niewystarczającą motywacją do pracy, powinniśmy w pierwszej kolejności przeanalizować podstawowe aspekty naszego stylu życia.

Takie jak:

• zbilansowana, bogata odżywczo dieta;
• umiarkowana i regularna aktywność fizyczna;
• regularne badania krwi czy sen i regeneracja.

Bardzo prawdopodobne, iż drobne zmiany w nawykach oraz zadbanie o zdrowie psychiczne i fizyczne okaże się zbawienne dla poziomu naszej codziennej wydajności.

Źródła i inspiracje:

• ”Farmakologia” Rang i Dale, wyd.9
• Charakterystyka Produktów Leczniczych – ChPL-Piracetam, Modafinil, Metylofenidat