Zaburzenia lękowe u dzieci nie biorą się z niczego. Uczucie lęku towarzyszy im częściej, niż zwykli o tym myśleć ich rodzice. Może dlatego wiele lęków pozostaje niezauważonych, przez co utrwala się i obecne są one również w dorosłym życiu.

Gdy dzieci czują się zagrożone, szukają schronienia u dorosłych, ale nie zawsze mogą na nich liczyć. Czasem rodzice są zbyt zajęci sobą, a innym razem ignorują dziecięce lęki, uznając je za próbę zwrócenia uwagi.
Jeśli poziom lęku nie zakłóca codziennego funkcjonowania dziecka, zwykle oznacza to, że pełni właściwe dla tego uczucia funkcje. Kiedy jednak przestaje mieć charakter adaptacyjny i rozwojowy, może przerodzić się w zaburzenie.

Jakie objawy lęku u dziecka powinny zwrócić twoją uwagę?

Dzieci mogą się bać zarówno tego, co stanowi dla nich realne zagrożenie, jak i jest wytworem ich wyobraźni. W takich przypadkach strach może objawiać się na wiele sposobów. Gdy przybierze postać zaburzenia, nie powinien być lekceważony przez rodziców i opiekunów.
Twoje dziecko może wyrobić własne sposoby radzenia sobie z lękiem. Tym samym niejako ukryje go przed tobą i utrudni dotarcie do prawdziwej przyczyny nietypowego zachowania.

Gdy dziecko:

• zaczyna obgryzać paznokcie,
• nawija włosy na palec, łącznie z wyrywaniem ich, co czyni bardziej lub mniej świadomie,
• kiwa się,
• śmieje się głośno i nienaturalnie w sytuacjach, które zwykle nie wywołują takiej reakcji,
• wyolbrzymia możliwość zaistnienia nieszczęśliwych okoliczności,
• odmawia chodzenia do szkoły lub przedszkola,

wówczas umów się na spotkanie z psychologiem.

Rodzaje objawów lęku u dzieci

Objawy lęku u dziecka najczęściej można zaliczyć do kategorii objawów z ciała i objawów psychopatologicznych.

Objawy somatyczne

Ta grupa objawów może obejmować różne części ciała i jego reakcje na dziecięcy lęk. Do najczęstszych należą:

• przyspieszony, czasem nawet utrudniony oddech,
• uczucie kołatania serca,
• dygotanie,
• drżenie mięśni,
• drętwienie,
• czerwienienie,
• gęsia skórka,
• bladość,
• rumień,
• bóle brzucha,
• biegunka,
• gula w gardle,
• swędzenie skóry,
• nudności,
• bóle i zawroty głowy,
• zaburzenia snu,
• suchość w ustach.

Objawy psychopatologiczne

Tego rodzaju zaburzenia lękowe u dzieci dotyczą zarówno ich świata wewnętrznego, jak i relacji ze światem zewnętrznym.
Objawy psychologiczne zaburzeń lękowych u dzieci, które powinny zwrócić twoją uwagę, przybierają zwykle postać:

• niepokoju,
• ciągłej drażliwości,
• zaburzeń snu połączonych z koszmarami sennymi,
• pustki w głowie,
• poczucia zagrożenia powiązanego z nadmierną czujnością,
• intensywnego myślenia na tematy związane z lękiem i tym, co go wywołuje.

Do objawów obejmujących relacje z innymi należą:

• przesadna wstydliwość,
• większa niż zwykle zależność od innych,
• nieadekwatne do wieku zachowanie infantylne,
• przesadne i nieadekwatne do źródła zagrożenia reakcje i zachowania.

Zaburzenia lękowe u dzieci — jaką mogą przyjąć formę

Gdy reakcje lękowe przestaną być adekwatne do przyczyn i zaczną zaburzać zarówno procesy poznawcze, jak i pamięć, czy postrzeganie, niezbędna może okazać się wizyta u specjalisty. I choć diagnostyka psychologiczna najmłodszych pacjentów nie należy do najprostszych, to nie powinieneś lekceważyć problemu.

Zaburzenia lękowe u dzieci zwykle przybierają formę:

Fobii społecznej

Dzieci, które cierpią na ten rodzaj lęku, robią wszystko, by nie rzucać się w oczy. Nie zwracają na siebie uwagi, by nie zostać ocenionym, wyśmianym, skrytykowanym czy wyróżnionym. Zyskują przez to w opinii innych miano grzecznych, kulturalnych, cichych i spokojnych. To jednak tylko wynik dobrego maskowania się. Gdy oczy wszystkich zwracają się w ich stronę, wtedy często czerwienią się, pocą się, drąż im ręce, a niekiedy czują nagłą potrzeby skorzystania z toalety, co traktują jako formę uwolnienia spod opresji, w której się znalazły.

Zaburzeń lękowych połączonych z napadami paniki

Jak już wiesz, lęk może powodować u dzieci również reakcje somatyczne. Także te związane z atakami paniki. Objawiają się wówczas brakiem tchu, zawrotami głowy, ciężkością w sercu i kołataniem. Podobnie jak to bywa u dorosłych, dzieci z czasem zaczynają unikać miejsc, w których już wcześniej doszło do ataku paniki i które z tym przeżyciem im się kojarzą. Rezygnują też z udziału w aktywnościach, które wywołują podobne do paniki reakcje organizmu.

Do przestrzeni, których unikają, należą też często środki transportu publicznego, kina i teatry, koncerty, czy też uroczystości szkolne, w których biorą udział wszyscy uczniowie. Wszędzie tam bowiem może dojść do ataku paniki, co jeszcze bardziej potęguje uczucie lęku.

Lęku separacyjnego

Zaburzenia lękowe u dzieci mogą też przybrać postać lęku separacyjnego. To sytuacja, w której dziecko panicznie boi się oddzielenia od bliskich. Gdy mimo wszystko znajdą się oni poza jego zasięgiem, zaczyna snuć czarne wizje dotyczące tego, co złego może im się przytrafić. Rezygnuje z tego powodu z wycieczek szkolnych, kolonii i podobnych wyjazdów, a jeśli już da się przekonać, to stara się utrzymywać częsty kontakt telefoniczny. Nierzadko prosi rodziców o zabranie go z powrotem.
Lęk separacyjny może też wywoływać objawy somatyczne zarówno na samą myśl o rozłące, jak i wtedy, gdy rzeczywiście do niej dojdzie.

Uogólnionych zaburzeń lękowych

Przyczyn lęku w tym przypadku jest tak dużo, że trudno wyodrębnić jedną główną wywołującą różne objawy. Dzieci nie potrafią opanować tego rodzaju lęków, które dotyczą różnych sfer ich życia i tego, co robią każdego dnia. Nieustannie martwią się o coś lub czegoś boją i nie bardzo potrafią wskazać jedną konkretną przyczynę.

Mutyzmu wybiórczego

Choć dzieci cierpiące na ten rodzaj lęku mówią płynnie, to w wybranych sytuacjach milkną. Wiele zależy od okoliczności, w których się znajdują. W sytuacjach wywołujących lęk nie reagują na pytania, milczą, unikają kontaktu wzrokowego i nie okazują emocji. Co innego w domu, gdzie zwykle czują się bezpieczniej i mogą bez obaw rozmawiać z innymi.

Brak mówienia może być odczytywany przez innych jako oznaka zuchwalstwa, manipulowania czy krnąbrności. Również rodzice mogą naciskać na zmianę zachowania, zamiast dokładnie przyjrzeć się temu nietypowemu zachowaniu swojej pociechy. Mutyzm wybiórczy to nie nieśmiałość, z której się wyrasta, ale poważne zaburzenie, które wymaga pomocy specjalisty.