Zaburzenia reaktywne dochodzą do głosu wtedy, gdy człowiek nie jest w stanie poradzić sobie z doświadczanymi wydarzeniami. Doprowadzić może do nich praktycznie każda traumatyczna sytuacja, począwszy od zmiany miejsca zamieszkania, aż po śmierć bliskiej osoby. Choć na pozór wydają się błahym problemem, dla wielu sytuacją „przejściową”, to jednak ich skutki potrafią być tragiczne. Jak możemy podzielić zaburzenia reaktywne? Jakich objawów nie wolno bagatelizować? Kiedy i do kogo udać się po fachową pomoc? Odpowiedzi znajdziesz w kolejnych akapitach.

Jak powstają zaburzenia reaktywne?

Zaburzenia reaktywne z powodzeniem możemy określić jako odpowiedź psychiki pacjenta na ciężkie i trudne dla niego przeżycia. Wydarzeniem obciążającym psychikę dziecka może być np. zmiana szkoły. Tymczasem dla rodzica – utrata lub reorganizacja pracy, problemy finansowe, rozstanie z partnerem. Mierzymy się z problemami adekwatnymi do wieku i rolą, jaką odgrywamy w społeczeństwie. W związku z tym nie jesteśmy w stanie podać uniwersalnej i konkretnej przyczyny zaburzeń. Wiemy natomiast, że zaburzenia reaktywne występują u kobiet niemal dwa razy częściej, niż u mężczyzn. Spróbujmy zatem rozłożyć zagadnienie na czynniki pierwsze.

Zaburzenia reaktywne – objawy

Aby rozważyć diagnozę omawianych zaburzeń, ich początek powinien mieć miejsce w ciągu 3 miesięcy od wystąpienia wyjątkowo ciężkiego, stresującego wydarzenia. Według Amerykańskiej Klasyfikacji Psychiatrycznej DSM-5 powinny również ustępować w ciągu 6 miesięcy od sytuacji stresowej lub w ciągu pół roku od ustąpienia konsekwencji, do których dana sytuacja doprowadziła. Objawy zaburzeń reaktywnych są bardzo różnorodne i niecharakterystyczne, co generuje trudności diagnostyczne. Zwróć uwagę na:

• poczucie smutku i beznadziejności, przytłoczenia życiem
• płaczliwość, rozdrażnienie,
• zaburzenia koncentracji,
• zaniedbywanie codziennych obowiązków,
• problemy ze snem,
• unikanie spotkań z rodziną i znajomymi,
• opuszczanie szkoły i pracy.

Ponadto u osób nieradzących sobie z sytuacjami życiowymi pojawiają się tzw. objawy somatyczne w postaci różnych dolegliwości bólowych, niestrawności, czy też poczucia przewlekłego zmęczenia. Osoby cierpiące na zaburzenia reaktywne mogą podejmować ryzykowne zachowania, np. wdawać się w bójki, niebezpiecznie prowadzić samochód. Istnieje u nich również ryzyko wystąpienia myśli samobójczych, a nawet samouszkodzeń ciała i prób samobójczych. To właśnie te objawy powinny skłonić do pilnej konsultacji z psychiatrą.

Zaburzenia reaktywne – ostra reakcja na stres

Ostra reakcja na stres powstaje nagle poprzez zadziałanie silnego i krótkiego czynnika psychicznego lub fizycznego. Reakcja może mieć obraz pobudzenia psychoruchowego, panicznej ucieczki, albo wręcz przeciwnie – zobojętnieniem i osłupieniem. Dobrym przykładem jest ucieczka z domu, w trakcie której poszkodowani zabierają losowe przedmioty, np. łyżkę do butów.

Reakcje dysocjalne

Reakcje dysocjalne przybierają różny obraz kliniczny. Często pojawiają się zaburzenia orientacji, opisywane przez pacjentów jako „działanie we śnie”. Pod wpływem silnego stresu dochodzi do epizodycznych stanów z zaburzeniami świadomości i pamięci, które nie podlegają kontroli. Otoczenie dla poszkodowanego wydaje się obce i zmienione.

Reaktywny zespół paranoiczny

Reaktywny zespół paranoiczny wchodzi w skład zaburzeń reaktywnych. Ma postać urojeń, które obejmują wizję prześladowania, czy zdrady małżeńskiej, są spójne z reakcjami emocjonalnymi. Najczęściej zespołowi ulegają ludzie nieufni, podejrzliwi i przewrażliwieni.

Histeryczny zespół psychotyczny

Histeryczny zespół psychotyczny może przyjąć postać osłupienia, dezorientacji i jakościowych zaburzeń świadomości. Doskonałym jego przykładem jest mutyzm wybiórczy u dzieci, który polega na milczeniu w stosunku do obcych, dorosłych osób i swobodnej rozmowie z rówieśnikami lub członkami rodziny. Zachowanie chorych z histerycznym zespołem psychotycznym ma często pokazowy charakter i jest podatne na sugestie.

Zaburzenia reaktywne – leczenie

W leczeniu zaburzeń reaktywnych podstawową rolę odgrywa psychoterapia. Dobrze prowadzona terapia uświadamia jakie wydarzenia rozwinęły zaburzenia reaktywne. Psychoterapia ma również wspomóc pacjenta w zrozumieniu jego własnych reakcji i tym samym umożliwić opanowanie emocji. Zaburzenia reaktywne z reguły nie wymagają farmakoterapii. Indywidualne przypadki kontrolowane przez psychiatrę przyjmują preparaty przeciwdepresyjne (np. z grupy SSRI) czy środki przeciwlękowe.

Nie ulega wątpliwości, że w radzeniu sobie z zaburzeniami reaktywnymi szczególną rolę odgrywa najbliższe otoczenie chorego. Wsparcie ze strony przyjaciela, partnera, czy też rodzica łagodzi przebieg doświadczanych problemów. Osobie cierpiącej na zaburzenia reaktywne okażmy jak najwięcej zrozumienia, nawet wtedy, gdy przyczyna wydaje się błaha. Jak zostało powiedziane na początku – każdy przeżywa sytuacje na swój sposób. Tak samo każdy zasługuje na profesjonalną pomoc, jaką otrzyma w MentalExpert!