Osobowość narcystyczna, czyli narcyzm, to miłość własna. Łączy w sobie zapatrzenie w siebie i fascynację swoją osobą, którą narcyz uwielbia pod każdym względem, z brakiem empatii i nierzadko arogancją przejawianą w relacjach z innymi. Narcyz jest jednocześnie bardzo wrażliwy i podatny na zranienie, dlatego trudno nawiązać z nim trwałe relacje partnerskie.

Gdzie należy szukać przyczyn tego typu zaburzenia osobowości i czy można zapobiec jego pojawieniu się?

Narcyz, czyli kto?

Narcyzem nazywamy osobę, która nad wszystkich przedkłada siebie i swoje sprawy. Nie jest to typowy egoizm, czy egocentryzm. Ci, których cechuje osobowość narcystyczna, skupiają się wyłącznie na sobie i najważniejsza dla nich jest miłość do siebie samego. Dla narcyza najważniejsza jest jego osoba, co skutkuje odwróceniem się od reszty ludzi i świata. Jego uwaga i emocje skierowane są na własną osobę.

Paradoksalnie, nie jest on samotnikiem, na co mogłyby wskazywać wspomniane cechy. Wręcz przeciwnie, potrzebuje ludzi, którzy podziwialiby jego piękno i urok osobisty. Pochwały, adoracja, uwielbienie dla jego osoby to coś, czego pożąda. Gotów jest przejawiać działania altruistyczne, ale tylko takie, które mają na celu wzbudzenie jeszcze większego zainteresowania jego niezwykłością. Dla narcyza najważniejsza jest miłość własna i to jej podporządkowuje całe swoje życie osobiste oraz towarzyskie. Niestety, bycie partnerem takiej osoby, o ile w ogóle jest możliwe, to bywa bardzo trudne, a zaangażowanie w związek jest skrajnie jednostronne.

Osobowość narcystyczna — gdzie należy szukać przyczyn

Pojawienia się niektórych zaburzeń osobowości można uniknąć, gdy zna się ich przyczyny. Wystarczy wówczas zmienić postępowanie, zachowanie, sposób działania i myślenia, by ryzyko zmian w osobowości zmniejszyć do minimum. Tak jest między innymi w przypadku osobowości narcystycznej. Uważa się, że wpływ na jej rozwój mają zarówno czynniki genetyczne i środowiskowe, jak i wychowawcze. Znany jest też podział narcyzmu na pierwotny i rozwojowy.

Narcyzm pierwotnym

Według Siegmunda Freuda każdy człowiek na pewnym etapie swojego życia jest narcyzem. Mowa tu o okresie niemowlęcym, kiedy to żyjemy we własnym świecie, w którym nie istnieje nic, poza nami. Ten stan jednak mija wraz z dorastaniem, stąd osób z osobowością narcystyczną nie ma aż tak wiele. Niemniej jednak możesz ich spotkać na swojej drodze. Co więcej, możesz się skutecznie przyczynić do pojawienia się kolejnego pokolenia narcyzów. Jak to możliwe?

Narcyzm rozwojowy

Poza narcyzmem pierwotnym istnieje też narcyzm rozwojowy. Jego przyczyn może być co najmniej kilka i większość z nich związana jest z procesem wychowania, choć niewykluczony jest wpływ czynników genetycznych.

To jednak ten wpływ tego pierwszego jest większy i jemu warto się dokładniej przyjrzeć. Gdyby bowiem wszyscy rodzice podchodzili w sposób odpowiedzialny do wychowania i zdobywali niezbędną wiedzę na ten temat, osobowość narcystyczna byłaby rzadkością. Tak jednak nie jest, co znaczy, że opiekunowie popełniają przynajmniej dwa skrajnie odmienne rodzaje błędów wychowawczych.

Jego wysokość dziecko

Takiego terminu używa w swojej książce amerykańska psycholożka Lorna Smith-Benjamin. Wychowanie dziecka w przekonaniu, że jest niezwykłe i wyjątkowe, a jego przeznaczeniem są cele wyższe od przeciętnych, nie może skończyć się niczym dobrym. Rodzice, którzy stawiają swoje dziecko na piedestale, robią wszystko, by zaspokoić jego dziecięce potrzeby. Traktują go jak niezwykły cud świata i dają mu to odczuć przy każdej możliwej okazji.

Mały człowiek nie ma w takiej sytuacji najmniejszych szans, by dowiedzieć się o potrzebach innych oraz równowadze w dawaniu i braniu. Skoro podporządkowali mu całe swoje życie, to inni też powinni tak robić. I to zupełnie bezinteresownie, ponieważ to jemu należy się wszystko, co w życiu najlepsze. Nie wykształca się w nim poczucie wdzięczności, które jest naturalnym odruchem w relacjach z innymi.

Obojętność

Drugim skrajnym podejściem wychowawczym jest obojętność rodziców. Urodzili dziecko i na tym w praktyce skończyła się ich rola. Tak przynajmniej do tego podchodzą i kwestię wychowania albo przerzucają na bliskich lub opiekunki, albo też pozostawiają dziecko same ze swoimi uczuciami i problemami. Chłód emocjonalny, w którym wyrasta dziecko i brak zaspokojenia potrzeby miłości ze strony najbliższych, skłania je do tego, by zwrócić się ku sobie. Żyje tym samym w przekonaniu, że jedyną osobą, która może je pokochać, jest ono samo.

Traumatyczne przeżycia

Osobowość narcystyczna może też zrodzić się z traumatycznych przeżyć, jakie były udziałem dziecka. To może być zarówno molestowanie i gwałt, jak i dręczenie oraz prześladowanie przez rówieśników. Narcyzm w takim przypadku jest reakcją obronną ludzkiego umysłu, który nie radzi sobie z bólem i odwraca się od świata zewnętrznego. Jedynym wyjściem okazuje się zwrócenie do swojego wnętrza i pozostanie w nim, jako bezpieczniejszym od tego, co wywołało ogromny ból i co kojarzy się z doznanym cierpieniem.

Jak widać, rodzice i opiekunowie mają ogromny wpływ na wykształcenie w dziecku osobowości narcystycznej. Już tak niewielka dawka wiedzy może uchronić następne pokolenia przed popełnianiem podstawowych błędów wychowawczych. Problem w tym, że wciąż zbyt mała grupa zainteresowana jest jej zdobyciem. W twoim przypadku jest inaczej. Wiesz już, kim jest narcyz i co możesz zrobić, a czego powinieneś unikać, jeśli nie chcesz, by na tego rodzaju zaburzenie osobowości, cierpiały twoje dzieci.