Gdy czujesz się winny, stajesz się własnym sędzią i to bardzo surowym. Poczucie winy potrafi skutecznie niszczyć od środka i odbierać zarówno całą radość życia, jak i motywację do działania. O ile zrozumiałym wydaje się sytuacja, gdy zaistniał rzeczywisty powód twojego poczucia winy, o tyle już wymyślony przez ciebie, wydaje się czystym auto sabotażem. Czym jest zdrowe i chore poczucie winy?

Czym jest poczucie winy?

Zanim uwagę skierujemy na wspomniane rozróżnienie, warto przyjrzeć się samej definicji poczucia winy. Jest ono obecne od wczesnego dzieciństwa, na co niemały wpływ mają rodzice i najbliższe otoczenie. To oni nierzadko przerzucają na dzieci błędne rozumienie winy, a jeśli nie odróżniają jej od odpowiedzialności, bardzo łatwo utrwalą w nich poczucie, że są winne tego, co przydarza się innym ludziom.

Wina kojarzona jest ze złym zachowaniem, postępowaniem wbrew zasadom, wyrządzeniem krzywdy przez czyny lub zaniedbania. Możesz czuć się winny zarówno, gdy dopuściłeś się jakiegoś wykroczenia, jak i wtedy, gdy nie zareagowałeś w odpowiedni sposób, przez co stało się coś złego.

Poczucie winy to zbiór przykrych uczuć, które kierujesz wobec własnej osoby po tym, jak uznałeś swoje postępowanie za negatywne. Niezależnie, czy przekroczyłeś pewne normy etyczne, religijne, czy prawne, możesz poczuć się winny. Gdyby tak nie było, mogłoby to oznaczać, że cierpisz na poważne zaburzenie osobowości.

Jeśli nic nie zrobisz w celu uwolnienia się, poczucie winy może z czasem doprowadzić do innych negatywnych odczuć wobec swojej osoby. To może być niskie poczucie wartości, bezradność czy przekonanie o swojej beznadziejności, co tylko przedłuży trwanie w stanie wewnętrznego stresu i agresji wobec siebie. Tym samym wpadniesz w niekończącą się emocjonalną spiralę negatywnego myślenia na swój temat.

Zdrowe i chore poczucie winy

Właściwie wykształcony w okresie dzieciństwa głos sumienia, pomaga w dorosłym życiu w ocenie działań oraz sytuacji i zdarzeń, w których dziecko bierzesz udział. Gdy rodzice nauczyli cię, jak odróżniać dobro od zła i wybierać to pierwsze, z czasem lęk przed karą przerodził się w wewnętrzny kompas moralny. Dzięki niemu odruchowo wiesz, co można lub trzeba zrobić, a czego z różnych powodów należy unikać. Tym samym przekroczenie tych zasad wywołuje w tobie poczucie winy.

Chore poczucie winy

Zdrowe poczucie winy jest adekwatne do zaistniałej sytuacji. Wynika z faktów, którym nie możesz zaprzeczyć. Nawet jeśli tylko ty wiesz, co się stało, do głosu dochodzi poczucie winy, które nie pozwala ci zapomnieć. I nie tylko to, ponieważ tak naprawdę zdrowe poczucie winy mocno połączone jest z poczuciem odpowiedzialności. Świadomość, że zrobiłeś coś złego to jedno, a wzięcie za to odpowiedzialności i naprawienie krzywd, to drugi, niezbędny element całej sytuacji. Tym samym będziesz dążył do naprawienia krzywd, przeproszenia i wynagrodzenia tym, których to dotyczy. W innym przypadku utkniesz w emocji poczucia winy i zaczniesz siebie zadręczać. A wtedy to, co czujesz, może przerodzić się w chore poczucie winy.

Chore poczucie winy

To sytuacja, w której nie możesz uwolnić się od wyrzutów sumienia. Mimo starań wciąż czujesz się winny, gorszy od innych i nie przestajesz siebie oskarżać. Poczucie winy jest dla ciebie ciężarem nie do uniesienia i z każdym dniem, czujesz się nim coraz bardziej przytłoczony.
Gdy cierpisz z powodu niezdrowego poczucia winy, nieustannie rozmyślasz o tym, jakie błędy popełniłeś i co złego zrobiłeś innym ludziom. Możesz zacząć widzieć swoją winę tam, gdzie w ogóle jej nie ma. Wystarczy, że uczestniczyłeś w sytuacji, w której doszło do czyjegoś złego zachowania, przestępstwa lub wykroczenia. I choć obiektywnie nie było w tym żadnej twojej winy, to ty bierzesz ją na siebie.

Chore poczucie winy jest zwykle nieracjonalne. Nieproporcjonalnie do zaistniałej sytuacji oskarżasz siebie o coś, czego nie zrobiłeś albo twój udział nie był tak duży, jak jesteś o tym przekonany. Możesz wtedy pytać siebie, czy jesteś pewien, że naprawdę miałeś jakiś wpływ na to, co się wydarzyło. Co było zupełnie poza twoją kontrolą?
Spróbuj też zastanowić się, jak większość ludzi postąpiłaby na twoim miejscu, w podobnych okolicznościach.

Co jeszcze warto wiedzieć na temat zdrowego i chorego poczucia winy?

Przede wszystkim warto zmienić słowa, których używasz w tej sytuacji. O wiele bardziej twórcze i ukierunkowane na działanie jest stwierdzenie, że to ja odpowiadam za to, co się stało. Sprawdź, jak się czujesz, gdy wypowiadasz słowa „to moja wina”, a jak, kiedy mówisz „biorę pełną odpowiedzialność za to, co zrobiłem, co się stało, co zaniedbałem”.

Twój umysł prawdopodobnie zareaguje odmiennie i może się okazać, że w tym drugim przypadku od razu podsunie ci rozwiązanie problemu. To może być naprawienie krzywd czy pokrycie strat, do których doszło z twojego powodu. Tym samym szybciej uwolnisz się od poczucia winy i unikniesz zadręczania siebie wyrzutami sumienia. To zaś oznacza, że zmniejszysz ryzyko wpadnięcia w spiralę samooskarżeń i trwania w stanie wewnętrznego bólu. Nie będziesz też czuł się jak ktoś, kto nie jest wart przebaczenia i otrzymania drugiej szansy.

Wzięcie odpowiedzialności pomaga w wybaczeniu sobie, co prowadzi do uwolnienia od poczucia winy i przejścia do konstruktywnych działań. W zależności od sytuacji może to trwać krócej lub dłużej, bo to proces. Nie musisz jednak być w nim sam.
Gdy okaże się, że nie jesteś w stanie samodzielnie sobie poradzić z dręczącym cię poczuciem winy, możesz poprosić o pomoc psychologa. To wsparcie, które może okazać się kluczowe dla powrotu do normalnego życia, wolnego od poczucia winy.