Zespół Otella to stan, w którym pacjent niesłusznie, lecz bardzo mocno wierzy, że jego partner jest niewierny. Przekonanie to jest nieuzasadnione i stanowi źródło cierpienia. Często jest wynikiem zmian neurologicznych w mózgu, które powstają w wyniku długotrwałego nadużywania alkoholu, choć mogą istnieć również inne przyczyny. Osoba cierpiąca na zespół Otella przeżywa stałe napięcie, może wykazywać agresję i brutalność wobec partnera, któremu zarzuca niewierność. Leczenie nie zawsze przynosi efekty, szczególnie jeśli chory nie jest skłonny do pomocy. Czytaj więcej!

Czym jest zespół Otella?

Zespół Otella, nazywany również obłędem alkoholowym lub paranoją alkoholową, reprezentuje zaburzenie psychotyczne, występujące częściej u mężczyzn. Charakteryzuje się obecnością utrzymujących się urojeń o niewierności partnerki lub żony, które nie podlegają korekcie pomimo braku rzeczywistych podstaw. Ten rodzaj zaburzenia jest związany z psychozami urojeniowymi wywołanymi substancjami psychoaktywnymi, w tym alkoholem. Nie jest wynikiem jedynie ostrych zatruć ani nie jest częścią zespołu abstynencyjnego.

W zespole Otella pacjenci doświadczają omamów słuchowych lub innych zaburzeń percepcji. Takich jak urojenia, zaburzenia w zachowaniu i emocjach, skupionych na wyimaginowanej niewierności partnerki. Charakteryzują się brakiem krytycyzmu wobec własnych przekonań i działalności. Podejrzenia partnera zwykle opierają się na mało istotnych i niejednoznacznych dowodach, takich jak krótkotrwałe spóźnienia, drobne paragony czy awiza pocztowe.

Urojenia dotyczące niewierności mogą towarzyszyć także urojenia prześladowcze, w tym przekonania o byciu obiektem szyderstw i żartów ze strony domniemanej niewiernej partnerki i jej kochanków, a nawet podejrzenia o spisku zmierzającego do zaszkodzenia pacjentowi. Zespół Otella występuje zwykle u osób w średnim wieku i ma swoje początki po 40. roku życia, a średni wiek wystąpienia to 68 lat. Jak wspomniano wyżej, zaburzenie znacznie częściej dotyka mężczyzn.

Przyczyny choroby

Długotrwałe ekspozycje mózgu na toksyczne efekty alkoholu, co prowadzi do pojawienia się halucynozy alkoholowej. Stanowią częsty, chociaż nie jedyny czynnik wpływający na rozwinięcie choroby. Zaburzenia psychotyczne mogą również rozwijać się w wyniku różnych stanów psychicznych, a także występować u pacjentów z osobowościami patologicznymi, po traumatycznych przeżyciach lub w wyniku zażywania narkotyków.

Najczęstsze przyczyny tego zaburzenia obejmują:

• nadmierne spożywanie alkoholu – jest to czynnik odpowiedzialny za około 20% przypadków rozwoju zespołu Otella,
• występuje u około co trzeciego alkoholika.
• przewlekłe używanie narkotyków i innych środków odurzających, zwłaszcza amfetaminy.
• osobowość paranoiczna.
• schizofrenia paranoidalna.
• zaburzenia neurologiczne, głównie związane z dysfunkcją płatów czołowych.
• choroba Parkinsona.
• bardzo niskie poczucie własnej wartości.
• traumatyczne przeżycia z przeszłości.

Zespół Otella – objawy

Początkowe symptomy zespołu Otella przypominają typowe zmartwienia w relacjach dwóch osób, z których jedna marwi się o wierność swojej połówki. Jednakże, w miarę upływu czasu i na skutek postępujących zmian neurologicznych w mózgu, objawy mogą stać się znacznie bardziej intensywne i wydają się nawet absurdalne. W niektórych przypadkach może wystąpić spontaniczna remisja objawów, na przykład w wyniku dłuższego okresu abstynencji od alkoholu, ale zazwyczaj zaburzenie powraca, często z jeszcze większą siłą.

U osób cierpiących na obłęd alkoholowy, obserwujemy:

• Utrzymujące się przekonanie, że partnerka ukrywa tajemnicze życie towarzyskie i seksualne.
• Podejrzenie, że partnerka utrzymuje liczne romanse, a jej domniemane zdrady mają miejsce w absurdalnych sytuacjach, na przykład podczas krótkiej wizyty w sklepie.
• Przekonanie, że partnerka angażuje się w kontakty seksualne z przypadkowymi osobami, a nawet bliskimi krewnymi.
• Nieustanne żądanie wyjaśnień od partnerki, kontrola czasu spędzanego osobno, i pytania dotyczące różnych czynności, które wydają się choremu podejrzane.
• Wypytywanie wspólnych znajomych o zachowanie partnerki.
• Obserwowanie partnerki, poszukiwanie dowodów jej rzekomej zdrady (przeszukiwanie jej bielizny, pościeli, badanie ciała w poszukiwaniu dowodów). Oprócz tego zakładanie pułapek w celu ujawnienia jej domniemanych kłamstw.
• Utrata samokontroli, brutalne wymuszanie przyznania się do winy.
• Skupienie na jednym temacie, zaniedbywanie obowiązków zawodowych i innych, poświęcanie czasu głównie na sprawy związane z podejrzeniem o zdradę.
• Możliwe przekonanie o istnieniu spisku przeciwko pacjentowi, podejrzenie, że osoby trzecie pomagają partnerce prowadzić podwójne życie i dostarczają jej alibi.
• Odczucie zagrożenia ze strony partnerki i jej domniemanych kochanków.
• Agresja, przemoc, brak zdolności do kontrolowania emocji, co może prowadzić do fizycznego ataku na partnerkę lub inne osoby.

Leczenie

Lekarz psychiatra rozpoznaje u pacjenta zespół Otella, przeprowadzając badanie psychiatryczne i dokładny wywiad w sprawie używania alkoholu (lub innych substancji psychoaktywnych). Jeśli zaburzenie jest efektem paranoi wywołanej chorobą alkoholową, pierwszym i najważniejszym krokiem w leczeniu jest terapia uzależnienia od alkoholu, czyli terapia odwykowa. Jednakże, tylko w stanie trzeźwości pacjent może podjąć walkę z patologiczną zazdrością, choć niestety abstynencja nie gwarantuje jej ustąpienia.Pacjenci utrzymujący abstynencję w zespole Otella poddawani są terapii psychologicznej, zarówno indywidualnej, grupowej, jak i rodzinnej, w zależności od ich sytuacji i potrzeb. Terapia psychologiczna często jest połączona z farmakoterapią, zwykle z wykorzystaniem leków przeciwpsychotycznych, takich jak haloperidol, risperidon, czy perazyna. Najlepsze wyniki terapii osiągane są u pacjentów, którzy rozumieją swoje problemy i sami szukają pomocy.