Zespół Cotarda, zwany inaczej syndromem chodzącego trupa, to rzadkie zaburzenie psychotyczne. Charakteryzuje się nietypowymi przekonaniami pacjenta dotyczącymi własnego ciała lub egzystencji. Osoby dotknięte tym zespołem mogą wykazywać przekonanie, że są martwe, nie istnieją, albo że ich narządy wewnętrzne zniknęły. Chociaż zespół ten nie jest powszechny, to jego objawy mogą prowadzić do poważnych komplikacji w życiu codziennym pacjenta.

Zespół Cotarda – początki

W latach 80. XIX wieku neurolog i psychiatra Jules Cotard opisał to schorzenie jako le délire des négations („urojeniowe omamienie negacji”), stan psychiatryczny o zróżnicowanym stopniu nasilenia. Łagodne przypadki charakteryzują się rozpaczą i wrogością do samego siebie. Natomiast w ciężkim przebiegu choroby występują intensywne urojenia negacji i przewlekła depresja psychiczna.

Przypadek „Mademoiselle X” opisuje kobietę, która zaprzeczała istnieniu części swojego ciała oraz potrzebie spożywania posiłku. Twierdziła, że została skazana na wieczne potępienie i dlatego nie może umrzeć śmiercią naturalną. W trakcie doświadczania „urojeniowego omamienia negacji”, Mademoiselle X zmarła z powodu niedożywienia.

Zespół Cotarda – etiologia

Etiologia zespołu Cotarda nie jest w pełni poznana. Podejrzewa się, że może wynikać z uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Może być to efektem innych, przebytych lub towarzyszących schorzeń, np. udaru mózgu, stwardnienia rozsianego czy guzów. Inne czynniki to zanik jąder podstawnych w mózgu, zmiany w płatach ciemieniowych, zatrucie metaboliczne, czy zaburzenia metaboliczne. Zespół ten może też towarzyszyć chorobom psychicznym, takim jak depresja, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, choroba Parkinsona, czy ciężkie upośledzenie umysłowe.

Ponadto, choroba może być efektem ubocznym leków, takich jak acyklowir, amantadyna czy kortykosteroidy. Zespół Cotarda może być też wynikiem niskiego poziomu sodu w surowicy krwi w przebiegu odwodnienia. Najwięcej przypadków obserwuje się u osób pomiędzy 40. a 55. rokiem życia, częściej u kobiet niż mężczyzn.

Zespół Cotarda – objawy

Syndrom Cotarda charakteryzuje się urojeniami nihilistycznymi i halucynacjami. Chory traci poczucie własnej tożsamości, wierząc w rozpad swojego ciała i zanik narządów wewnętrznych. Odmawia podstawowych potrzeb fizjologicznych, co może prowadzić nawet do śmierci. Często towarzyszą temu obniżony nastrój, anhedonia, niepokój, lęk, a także próby samobójcze lub samookaleczenia. Chory uważa, że nie poniesie konsekwencji tych działań, gdyż jest już martwy. Dodatkowo, obniżony próg bólowy sprzyja autoagresji, a chory zastanawia się nad przyczynami swojej „śmierci” i niekiedy uznaje ją za karę za popełnione grzechy.

Artykuł z 2005 roku, zatytułowany „Recurrent Postictal Depression with Cotard Delusion„, opisuje przypadek 14-letniego chłopca cierpiącego na padaczkę, który doświadczył zespołu Cotarda po napadach. Jego historia zdrowia psychicznego ujawniła motywy związane ze śmiercią, chronicznym smutkiem, ograniczoną aktywnością fizyczną w czasie wolnym, wycofaniem społecznym i zaburzeniami funkcji życiowych.
Okazyjnie, około dwa razy w roku, chłopiec przechodził epizody trwające od trzech tygodni do trzech miesięcy. W trakcie każdego epizodu twierdził, że wszyscy i wszystko są martwe, opisywał samego siebie jako martwe ciało i ostrzegał, że świat zostanie zniszczony w ciągu kilku godzin. Przez cały czas trwania chłopiec nie wykazywał reakcji na przyjemne bodźce i nie przejawiał zainteresowania aktywnościami społecznymi.

Jeśli zauważysz u siebie lub u bliskiej osoby niepokojące objawy, nie wahaj się skonsultować ze specjalistą. Wczesne zdiagnozowanie i leczenie choroby może mieć kluczowe znaczenie dla poprawy zdrowia psychicznego!

Diagnoza i leczenie

Aby skutecznie leczyć zespół Cotarda, konieczne jest dokładne zdiagnozowanie tego schorzenia. Jednakże, rozpoznanie może być trudne, ze względu na podobieństwo objawów i przebiegu do ciężkiej depresji czy schizofrenii, a także brak precyzyjnych kryteriów diagnostycznych. Szybkie i precyzyjne rozpoznanie jest kluczowe, zwłaszcza z uwagi na ryzyko zachowań autoagresywnych.

Terapia zespołu Cotarda bazuje głównie na farmakoterapii, wykorzystując leki przeciwpsychotyczne, przeciwdepresyjne oraz stabilizujące nastrój. Pacjent powinien również być regularnie monitorowany przez psychiatrę. W przypadkach ciężkich, gdzie występują nasilone urojenia, depresja psychotyczna i skłonności samobójcze, elektrowstrząsy mogą być stosowane jako skuteczna forma terapii. Jeśli zespół Cotarda wynika z innego schorzenia, leczenie przyczynowe choroby podstawowej jest konieczne.