Zaburzenia osobowości stanowią jedną z najczęstszych przyczyn wizyt w gabinecie lekarza psychiatry bądź psychoterapeuty. Nic dziwnego, zaburzenia osobowości wiążą się bowiem z głęboko zakorzenionymi, a nieakceptowanymi społecznie nieprawidłowymi wzorcami myślenia i postępowania. Zaburzenia osobowości są przyczyną cierpienia zarówno osoby dotkniętej problemem , jak i jej otoczenia. Zaburzenia osobowości mają również pewną tendencję do współwystępowania z innymi zaburzeniami psychicznymi. Do jednych z najczęściej występujących zaburzeń osobowości należy osobowość paranoiczna. Z czego ona wynika? Czy można rozpoznać ją samemu? Czy wizyta u psychiatry jest konieczna?

Czym jest osobowość i czym są jej zaburzenia?

Próby stwierdzenia, czym jest osobowość sięgają już Hipokratesa. Tematyką zajmował się również Freud. Niemniej jednak na potrzeby tego artykułu spróbujemy poszukać możliwie najtrafniejszych definicji. Osobowość to, najogólniej rzecz ujmując, zbiór naszych względnie stałych cech, sposobu myślenia oraz działania. Osobowość odpowiada też za spajanie naszego otoczenia, wydarzeń oraz naszych reakcji na te wydarzenia. Zaburzenia osobowości to z kolei trwałe, nieprzystosowane wzorce relacji ze światem, myślenia o nim i jego postrzegania. Zaburzony może być nasz sposób działania, myślenia oraz nasza zdolność do kontroli impulsów. Co ważne, zaburzenia osobowości są względnie stałe w naszym życiu. Podobnie zachowania w przypadku zaburzeń osobowości są stałe i nieprzystosowane. Oznacza to, że nie mają one tendencji do nagłego pojawiania się oraz ustępowania. Warto również zaznaczyć, że specyficzne zaburzenia osobowości nie wynikają z choroby bądź urazu.

Osobowość paranoiczna – czyli jaka?

Osobowość paranoiczna należy do najczęstszych zaburzeń osobowości. Nawet 2% populacji wykazuje jej cechy. Osobowość paranoiczna według podziału DSM-5 należy do tak zwanego klasteru A zaburzeń osobowości. Oznacza to, że cechuje się ona dziwnym lub ekscentrycznym sposobem myślenia. Do głównych cech osobowości paranoicznej należy:

• brak zaufania do innych, nasilona nieufność – prowadzą do interpretowania zwykłych zachowań jako wrogich,
• poczucie otaczającego spisku oraz lęku wraz z silną potrzebą akceptacji,
• niepewność co do wierności partnera,
• długotrwałe trzymanie urazy do innych osób, nawracanie myślami do sytuacji konfliktowych lub sytuacji, w których czuliśmy się skrzywdzeni,
• nadmierna wrażliwość na ewentualne niepowodzenie oraz niezdolność do pogodzenia się z odrzuceniem bądź porażką
• silna potrzeba kontroli oraz izolacji a także skłonność do poczucia gniewu czy też utraty cierpliwości do danej osoby,
• pochłonięcie teoriami spiskowymi oraz „wyjaśnianiem” zdarzeń i porażek, których doznaliśmy.

Do tej pory nie wiadomo, co jest przyczyną rozwinięcia się osobowości paranoicznej. Wśród potencjalnych przyczyn doszukuje się między innymi traum z dzieciństwa, zaburzonej struktury budowy mózgu oraz wrodzonej tendencji do podejrzliwości i nieufności.

Kto, gdzie i jak szuka(ć) pomocy?

Należy podkreślić, że osoby, które wykazują cechy osobowości paranoicznej, rzadko same zauważają swoje problemy natury psychicznej. Nie jest to nic dziwnego. Podstawową cechą tego zaburzenia jest przecież nieufność

i podejrzliwość wobec świata. Sprawia to, że ciężko jest dostrzec fakt, że to nasze własne wzorce zachowania są błędne. Nierzadko zdarza się też, że to właśnie osoba z paranoicznym zaburzeniem osobowości sugeruje innym poszukiwanie pomocy psychiatrycznej bądź psychologicznej. Warto zauważyć, że choć istnieje wiele dostępnych testów online, to nie należy stawiać diagnozy sobie lub osobom bliskim. Testy te mogą być pomocne

i skłonić nas do wizyty u psychiatry bądź psychoterapeuty, ale nie zastąpią tej wizyty. Diagnostyka zaburzeń osobowości wymaga bowiem wykluczenia chorób psychicznych. Ponadto ważnym jest stwierdzenie, czy współwystępują choroby psychiczne takie jak demencja, depresja czy schizofrenia.

Osobowość paranoiczna – z tego się nie wyrasta bez pomocy z zewnątrz

O ile w przypadku niektórych zaburzeń osobowości z upływem czasu dochodzi do zmniejszenia się natężenia dolegliwości, o tyle w przypadku osobowości paranoicznej obserwujemy odwrotną tendencję. Dolegliwości oraz zaburzone wzorce myślenia nasilają się wraz z upływem lat. Oznacza to, że w przypadku wystąpienia objawów należy możliwie szybko podjąć się terapii. Pozwoli ona na zmniejszenie dolegliwości oraz obniży ryzyko zaostrzenia się zaburzenia osobowości. Nie ma również co liczyć na to, że zaburzenia ustąpią samoistnie. Psychoterapia jest nierzadko trudna ze względu na towarzyszącą, „wyjściową” nieufność pacjenta. Należy jednak pamiętać, że proces terapeutyczny wymaga czasu oraz pracy, a na budowanie zaufania między pacjentem i terapeutą potrzeba nierzadko kilkunastu sesji.

Źródła:

PubMed

PSYCHIATRIA Andrzej Szulc , Piotr Gałecki Wydawca: Edra Urban & Partner 2018