Bezsenność jest najczęściej występującym zaburzeniem snu, w głównej mierze dotyczącym kobiet oraz osób po 60 r.ż. Bezsenność może być chorobą samą w sobie, jednak często także manifestem innej choroby somatycznej lub psychicznej. Jeśli choć raz marzyłeś o cudownej tabletce na bezsenność, ten artykuł jest właśnie dla Ciebie!

Bezsenność – klasyfikacja problemu

Wbrew stereotypom, bezsenności nie definiują wyłącznie problemy z rozpoczęciem snu, ale również skargi związane z utrzymaniem ciągłości i przedwczesnym wybudzaniem. W zależności od czasu trwania bezsenność może przyjąć postać:

• przygodną (występuje okresowo i trwa do kilku dni),
• krótkotrwałą (do 3 miesięcy),
• przewlekłą (powyżej 3 miesięcy).

Każdy z tych stanów wymaga innego postępowania i szybkiej reakcji, ponieważ niedobór snu skutecznie pogarsza nasze samopoczucie i koncentrację.

Dlaczego nie mogę spać? – bezsenność przewlekła

Od blisko 30 lat stanowisko badaczy snu pozostaje niezmienne – na rozwój bezsenności przewlekłej wpływają następujące czynniki (3xP):

• predysponujące (indywidualna podatność na bezsenność): cechy osobowości, starszy wiek, płeć żeńska, obciążenia rodzinne;
• prowokujące (bezpośrednio zakłócające sen): praca zmianowa, podróże wskroś stref czasowych, czynniki adaptacyjne, choroby somatyczne i psychiczne;
• podtrzymujące – lęk przed bezsennością (mechanizm błędnego koła!), niewłaściwa higiena snu

Jak skutecznie leczyć bezsenność?

Fundamentem leczenia bezsenności jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT – cognitive-behavioral therapy). Badania naukowe przeprowadzane w ciągu ostatnich 20 lat wykazały, że nawet najlepsze leki o działaniu nasennym, stosowane bez wsparcia CBT dają niewielki i krótkotrwały efekt. Wśród leków zarejestrowanych do farmakoterapii bezsenności w Polsce znajdują się tzw. „zetki”, czyli zopiklon, zolpidem i zaleplon. Można je stosować w przygodnej i krótkotrwałej bezsenności pod warunkiem, że planowany czas terapii nie przekroczy 4 tygodni. Po tym okresie należy wdrożyć przerwy, aby uniknąć rozwoju tolerancji i uzależnienia. Jeśli istnieje konieczność stałego przyjmowania leków promujących sen, lekarz może rozważyć terapię lekami przeciwdepresyjnymi, przeciwpsychotycznymi i przeciwhistaminowymi. Leki przeciwdepresyjne, takie jak: doksepina, mianseryna, mirtazapina, trazodon, są stosunkowo często stosowane w leczeniu przewlekłej bezsenności, jednak ich dawkowanie diametralnie różni się od zalecanego w przypadku depresji. Dodatkowo powinny być przyjmowane na kilka godzin przed snem, a nie tak jak leki nasenne – tuż przed położeniem się do łóżka.

A może leki bez recepty?

Wiele osób cierpiących na bezsenność początkowo kieruje swoje kroki do apteki. Tak naprawdę stają wtedy przed wyborem dwóch preparatów bez recepty – melatoniny i leków ziołowych. Trzeba pamiętać, że melatonina wpływa na sen pośrednio – wzrost stężenia tego hormonu jest sygnałem dla naszego zegara biologicznego, że wybiła godzina snu. Okaże się zatem dobrym rozwiązaniem dla osób borykających się z problemami okołodobowych zaburzeń rytmu snu i czuwania (np. spowodowanych pracą zmianową). Poziom endogennej melatoniny systematycznie zmniejsza się wraz z wiekiem, ponieważ fabryka melatoniny w szyszynce ulega zwapnieniu. Z tego powodu pożądany efekt senności uzyskają również osoby starsze. Z kolei leki ziołowe (naturalne) mogą być pomocne, tylko wtedy, gdy bezsenność pozostaje w związku z czynnikami, które szybko ustępują – np. stresem.

Podsumowanie

W terapii bezsenności podanie środka o działaniu nasennym jest wyłącznie postępowaniem łagodzącym objaw choroby, a nie ją leczącym. Jest elementem koniecznym w bezpiecznie i efektywnie prowadzonej terapii. Tymczasem, nawiązując do tytułu, jedyną potrzebą pacjenta powinna być konsultacja z lekarzem, który nie tylko dobierze odpowiednie leczenie, ale dodatkowo zapewni niezbędne wsparcie psychoterapeutyczne.