ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi to stan kliniczny, któremu towarzyszy upośledzenie funkcjonowania w wielu dziedzinach. Zaburzenie rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie i obejmuje trzy główne grupy objawów: nadmierną ruchliwość, zaburzenia koncentracji uwagi i nadmierną impulsywność. Począwszy od problemów w nauce, pacjent zmaga się z trudnościami społecznymi, nierzadko ma problemy w relacjach z bliskimi oraz wyróżnia się problematycznym zachowaniem. Czasami słyszymy jak rodzice czy dziadkowie rzucają komentarz w stronę ruchliwego dziecka „ono ma ADHD”. Czy jednak to stwierdzenie wynika z diagnozy postawionej przez specjalistę, czy po prostu nauczyliśmy się stygmatyzować wyraźnie ruchliwe i głośne dzieci? Jak zrozumieć pacjenta z ADHD?

Kogo dotyczy ten problem? 

Aby zrozumieć ADHD musisz wiedzieć, jak istotnym problemem jest to zaburzenie psychiczne. Uważa się, że jest jednym z najczęstszych zaburzeń psychicznych występujących u dzieci. Niewłaściwie jest go kojarzyć jedynie z młodszą grupą wiekową, ponieważ najnowsze badania wskazują, że wiele osób dorosłych również może z nim się borykać. Choć pierwotnie uważano, że objawy ADHD zanikają wraz z dojrzewaniem, teraz wiemy, że to stan przewlekły, trwający przez całe życie. Obraz kliniczny czasami ewoluuje, natomiast nadpobudliwość i problemy z koncentracją często pozostają obecne. Warto podkreślić, że mimo tego, że ADHD u dorosłych jest częste, w wielu krajach jest niewystarczająco diagnozowane i leczone. Prowadzi to do zbędnych cierpień i problemów. Jednak istnieją skuteczne metody diagnozowania i leczenia tego zaburzenia, które mogą znacząco poprawić jakość życia dotkniętych nim osób.

Badania wskazują, że zdiagnozowane ADHD, może kontynuować swoje oddziaływanie w okresie dojrzewania i dorosłości u około 2/3 osób. W tym etapie życia, może manifestować się w pełnym zakresie objawów, co oznacza obecność wszystkich charakterystycznych cech, lub też może przejawiać się w tzw. „częściowej remisji”, gdzie pewne symptomy występują, lecz prowadzą do pogorszenia ogólnego funkcjonowania.

Jak często ADHD występuje u dorosłych? 

Odsetek występowania ADHD u dorosłych mieści się w przedziale 2-5%. Rodzinne powiązania z objawami ADHD sugerują, że czynniki genetyczne odgrywają większą rolę niż środowiskowe aspekty ryzyka. Wskazuje to na charakter trwający przez całe życie. Istnieje prawdopodobieństwo, że wskaźnik ten może być wyższy w niektórych populacjach. Zwłaszcza w przypadku osób podlegających opiece ośrodków psychiatrycznych, terapeutycznych lub zajmujących się walką z uzależnieniami i zaburzeniami osobowości. Kolejną istotną kwestią jest identyfikacja ADHD u rodziców dzieci z tym zaburzeniem; około 20% tych rodziców również doświadcza objawów ADHD. To ma duże znaczenie, gdyż mogą napotykać trudności w wdrożeniu strategii wychowawczych, które są często stosowane w terapii behawioralnej dla ich dzieci. Ponadto, w większości krajów Europy diagnoza ADHD u dorosłych jest stosunkowo nowa, co sugeruje, że istnieje wiele osób dorosłych cierpiących na to zaburzenie, które wcześniej pozostały nierozpoznane i nie otrzymały właściwej diagnozy, a w konsekwencji nie miały dostępu do odpowiedniej terapii.

Jak zrozumieć ADHD? Poznaj objawy!

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi obejmuje 3 główne objawy:

• braku uwagi,
• nadmierna aktywność,
• impulsywność.

Brak uwagi

Deficyt uwagi w ADHD może wpływać znacząco na jakość życia, zdolności szkolne i zawodowe oraz relacje interpersonalne. Przejawia się trudnością w skupianiu uwagi na szczegółach lub zadaniach wymagających skupienia. Pojawiają się również trudności w zachowaniu uwagi podczas wykonywania zadań, zabaw czy rozmów. Pacjenci często unikają zadań, które wymagają długotrwałego myślenia lub skupienia. Zapominają o swoich obowiązkach, często gubią rzeczy. U dziecka z ADHD obserwuje się trudności w skupieniu uwagi, brak dbałości o szczegóły, roztargnienie, częste zapominanie o czymś i brak odpowiedniej organizacji. Dziecko sprawia wrażenie, jakby nie słuchało, co się do niego mówi.

Nadmierna aktywność

Objawy nadmiernie ruchliwości w ADHD obejmują nadmierną aktywność motoryczną, taką jak częste wstawanie od krzesła lub chodzenie po pomieszczeniu, zwłaszcza w sytuacjach wymagających siedzenia w miejscu. Pacjent ma kłopot w utrzymaniu spokojnej i cichej postawy podczas zajęć szkolnych, pracy biurowej lub innych sytuacji wymagających spokoju. Nadruchliwość przejawia się także trudnością w czekaniu na swoją kolej, niecierpliwość w sytuacjach, które wymagają oczekiwania.

Impulsywność

Aby zrozumieć ADHD warto wiedzieć, że nadmierna impulsywność jest jednym z kluczowych objawów występujących w tym zespole. Nadmierna impulsywność może wpływać na zdolność do kontroli zachowań, podejmowania rozważnych decyzji oraz utrzymania spokoju w sytuacjach wymagających opanowania. Może to prowadzić do trudności w relacjach interpersonalnych, problemów w szkole lub pracy, a także do ryzyka podejmowania impulsywnych i niebezpiecznych działań. U dzieci często objawia się to w sposób wyrażania emocji i myśli bez zastanowienia.

Jak prawidłowo diagnozować ADHD?

Rozpoznanie ADHD to proces wymagający współpracy wielu specjalistów, przede wszystkim psychologa, psychiatry, pediatry oraz w niektórych przypadkach neurologa dziecięcego. Istotnym etapem tego procesu jest dokładny wywiad z rodzicami, skupiający się na sposobie funkcjonowania dziecka w różnych środowiskach: w domu, szkole oraz wśród rówieśników. Diagnostyka ADHD obejmuje także przeprowadzenie różnych testów, które oceniają intelektualne zdolności dziecka, jego zdolność do zapamiętywania, koncentracji, kojarzenia oraz sprawność ruchową. Aby w pełni zrozumieć pacjenta z ADHD, ważne jest wykluczenie obecności innych zaburzeń psychicznych, które mogą manifestować się podobnymi objawami. Należą do nich m.in. zaburzenia lękowe, zachowania, adaptacyjne problemy, upośledzenie umysłowe, nerwica natręctw czy choroba afektywna dwubiegunowa. Prawidłowo postawiona diagnoza otwiera furtkę do zapewnienia właściwej opieki i terapii, dlatego istotne jest, aby proces ten był przeprowadzony dokładnie i kompleksowo.

Leczenie ADHD

Typowy plan terapeutyczny dla osób z ADHD zwykle składa się z kilku różnych komponentów. W jego skład mogą wchodzić:

• psychoterapia,
• terapia rodzinna,
• terapia dziecka w grupie rówieśniczej,
• zajęcia psychoedukacyjne dla rodziców,
• leczenie farmakologiczne.