Czy sukcesy, które osiągasz, wydają Ci się być czystym zbiegiem okoliczności? Masz wrażenie, że nie zasługujesz na swoje osiągnięcia? Możliwe, że cierpisz na syndrom oszusta, który wynika z braku wiary we własne umiejętności. Badania pokazują, że aż 70% populacji doświadczyło tego zjawiska w pewnym momencie swojego życia. Nieustanne porównywanie się do innych, szczególnie w erze mediów społecznościowych, niewątpliwie przyczynia się do rozwoju syndromu oszusta. Brak poczucia własnej wartości i wiary w swoje osiągnięcia często negatywnie wpływa na nasze życie zawodowe. Jakie są przyczyny tego zjawiska i jak można sobie z nim poradzić? Czytaj więcej!
Czym jest syndrom oszusta?
Syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne, które dotyka osoby przekonane, że ich sukcesy są wynikiem przypadku, szczęścia lub błędu. Ludzie doświadczający tego syndromu nie wierzą w swoje możliwości, kompetencje i osiągnięcia, pomimo licznych dowodów potwierdzających ich umiejętności. Zamiast cieszyć się z sukcesów, często czują, że nie zasługują na uznanie i boją się, że ktoś odkryje ich rzekomy brak kompetencji. Charakterystyczne dla syndromu oszusta jest umniejszanie własnych osiągnięć, przypisywanie ich przypadkowi, a także odczuwanie presji, by ciągle się doskonalić. Osoby dotknięte tym syndromem zmagają się z poczuciem niekompetencji, strachem przed niespełnieniem oczekiwań oraz trudnością w przyjmowaniu pochwał. Syndrom ten często występuje u ludzi bardzo kompetentnych i utalentowanych, którzy mimo swoich licznych sukcesów, nie potrafią uwierzyć we własne umiejętności, co prowadzi do chronicznego zwątpienia w siebie i strachu przed zdemaskowaniem jako niegodnych swoich osiągnięć.
Kogo dotyka syndrom oszusta?
Przyczyny syndromu oszusta są złożone i wieloaspektowe, a jednym z głównych czynników jest wychowanie w rodzinie, która kładzie ogromny nacisk na osiągnięcia i sukcesy. Dzieci dorastające w takich środowiskach mogą nauczyć się, że miłość i uwaga rodziców są uzależnione od ich perfekcyjnych wyników. Z drugiej strony, syndrom ten może również dotknąć osoby, które w dzieciństwie były postrzegane jako wyjątkowo utalentowane i często chwalone. Takie dzieci mogą wykształcić przekonanie, że ich wartość zależy od ich doskonałości. W dorosłym życiu te osoby często zmagają się z poczuciem niekompetencji, gdy nie osiągają zamierzonych celów lub popełniają błędy.
Syndrom oszusta często dotyka osób ambitnych i perfekcjonistycznych, które mimo znaczących osiągnięć, nie potrafią czerpać z nich satysfakcji. Charakteryzuje je wewnętrzna sprzeczność – pragną uznania i docenienia, ale jednocześnie nie są w stanie uwierzyć, że naprawdę na nie zasługują.
Syndrom ten może również rozwijać się u osób, które dorastają w cieniu wybitnych osiągnięć innych członków rodziny. W takim przypadku własne sukcesy mogą wydawać się mniej znaczące w porównaniu z osiągnięciami krewnych. Perfekcjoniści oraz osoby z niską samooceną i poczuciem własnej wartości są szczególnie narażone na ten syndrom. Choć początkowo uważano, że dotyka on głównie kobiety, obecnie wiadomo, że występuje w równym stopniu u obu płci.
Problem zaczyna się w dzieciństwie…
Dzieci wykazujące skłonność do perfekcjonizmu stale podnoszą sobie wymagania podczas wykonywania zadań, skupiając się głównie na wyniku końcowym. Niezależnie od kosztów poniesionych w trakcie realizacji zadań, liczy się dla nich jedynie rezultat. W tej sytuacji niezwykle istotne jest podejście rodzica, nauczyciela i opiekuna, którzy w obliczu wszechobecnego dążenia do perfekcji powinni przyjąć postawę, która neutralizuje lęk dziecka przed trudnościami, niepowodzeniami, dyskomfortem i rozbieżnościami między oczekiwaniami a rzeczywistością.
Perfekcjonizm związany z wysokimi oczekiwaniami wobec siebie utrudnia życie w harmonii, co z kolei przeszkadza w osiągnięciu satysfakcji, szczęścia i zadowolenia. Wysokie oczekiwania wiążą się z lękiem, wysokim poziomem stresu i złym samopoczuciem. Dzieci wychowywane w środowisku z wysokimi wymaganiami, ciągłą krytyką i skupianiem się na ich słabych stronach tracą wiarę w swoje umiejętności, czują presję i obawy związane z koniecznością spełnienia tych oczekiwań. W późniejszym życiu mają tendencję do wybiórczego traktowania swoich doświadczeń, aby potwierdzić swoje poczucie bycia niewystarczającym.
Czy mam syndrom oszusta?
Rozpoznanie syndromu oszusta można zacząć od samoobserwacji i zidentyfikowania pewnych charakterystycznych przekonań i zachowań.
- Przypisujesz swoje sukcesy przypadkowi, szczęściu, zbiegowi okoliczności lub błędowi innych?
- Masz przekonanie, że brakuje Ci rzeczywistych kompetencji, wiedzy czy talentu, aby zasłużyć na otrzymane wyróżnienia?
- Odczuwasz ciągłe rozczarowanie sobą, uważając, że nie są wystarczająco pracowity, inteligentny czy kompetentny?
- Masz tendencję do pomniejszania swoich osiągnięć i unikają ocen oraz komplementów, obawiając się, że nie będą w stanie sprostać przyszłym oczekiwaniom innych?
- Boisz się porażki w nowych zadaniach i projektach, co powoduje, że wątpią w swoje możliwości powtórzenia sukcesu?
- Zdarza Ci się porównywać do innych, uważając, że jesteś mniej zdolny?
Jak radzić sobie z tym problemem?
Masz dosyć ciągłych wyrzutów sumienia i chcesz zmienić swoje życie? Pokonanie syndromu oszusta jest możliwe, ale wymaga świadomego rozpoznania problemu i akceptacji potrzeby wsparcia. Warto rozważyć terapię, która koncentruje się na wzmocnieniu poczucia własnej wartości, poprawie samooceny oraz rozwijaniu wiary w swoje umiejętności. Istotnym elementem terapii jest również praca nad nadmiernym perfekcjonizmem i skupienie się na realnych dowodach sukcesów, które są wynikiem własnych kompetencji i wiedzy, a nie przypadkowych zdarzeń.
W terapii pacjenci uczą się doceniać siebie i swoje osiągnięcia, zarówno te małe, jak i duże. Warto również wprowadzić do codziennego życia kilka praktyk, które mogą pomóc w zwalczaniu syndromu oszusta. Należy do nich wyznaczanie realistycznych celów, które uwzględniają nasze możliwości czasowe i inne obowiązki, ustalanie zdrowych granic dotyczących czasu pracy oraz unikanie nadmiernego polegania na opiniach innych osób. Prowadzenie dziennika wdzięczności, w którym zapisujemy codzienne sukcesy, może być pomocne w budowaniu pozytywnego obrazu siebie.