Nadeszła jesień, a wraz z nią dni stają się krótsze. Zauważyłeś, że wpadasz w stan apatii? Latem pełen jesteś energii, ale kiedy nadchodzi jesień i zima, a dni stają się krótsze, Twoje samopoczucie jest zachwiane, a ochota do działania znika? Może być to zwiastun choroby afektywnej sezonowej, znana również jako depresja sezonowa. Jak zapobiegać temu schorzeniu i jak rozpoznać jego pierwsze objawy? Dowiedz się więcej!

Choroba afektywna sezonowa – czym jest? 

Choroba afektywna sezonowa (SAD), znana także jako depresja sezonowa, to rodzaj zaburzeń nastroju, które występują w określonych porach roku, zazwyczaj od jesieni do wiosny. Te okresy nazywamy depresją sezonową lub depresją zimową. Ludzie od dawna zauważali negatywny wpływ zmian pór roku na swoje samopoczucie, doświadczając spadku energii i entuzjazmu. Jednak kiedy można uznać to za zwykłą chandrę, a kiedy za chorobę lub zaburzenie?

Jesienna chandra jest przeważnie krótkotrwała i nie towarzyszą jej dodatkowe objawy, takie jak problemy ze snem, drastyczne zmiany apetytu lub całkowita utrata przyjemności z życia. Często możemy sobie poradzić z chwilowym spadkiem nastroju, korzystając z małych przyjemności, jak relaksująca kąpiel czy spacer. W przypadku chorób afektywnych sezonowych obniżenie nastroju jest jednak uporczywym wzorcem, utrzymującym się przez kilka tygodni lub nawet miesięcy. Niski poziom energii i uczucie smutku znacznie utrudniają lub wręcz uniemożliwiają normalne funkcjonowanie.

SAD nie jest traktowane jako osobne zaburzenie, lecz jest uważane za rodzaj tzw. nieokreślonego epizodu depresyjnego. To pojęcie zostało wprowadzone przez psychiatrę i naukowca Normana E. Rosenthala w 1984 roku. Choroba afektywna sezonowa może występować jako jedyny rodzaj zaburzenia nastroju u danej osoby, ale może również towarzyszyć innym rodzajom, takim jak okresy hipomanii lub manii.

Depresja a depresja sezonowa – potrafisz to rozróżnić?

Depresja jest schorzeniem umysłowym, charakteryzującym się długotrwałym uczuciem smutku i niezadowolenia. Objawami tego stanu są zaburzenia nastroju, uczucie beznadziejności oraz reakcja, która jest nieadekwatna do sytuacji, wyrażająca się przygnębieniem i lękiem. W przypadku depresji występują także inne symptomy, takie jak:

• Spowolnienie działań fizycznych i umysłowych.
• Zmniejszona zdolność do skupienia uwagi.
• Brak pewności siebie.
• Niska samoocena.
• Czasami pojawiają się myśli samobójcze.

Z kolei choroba afektywna sezonowa, czyli depresja sezonowa, to specyficzny rodzaj depresji. Jest związany z sezonowymi zmianami, zazwyczaj występujący w okresie jesienno-zimowym, gdy dni stają się krótsze, a ilość światła słonecznego maleje. To prowadzi do uczucia apatii, senności w ciągu dnia oraz problemów ze snem w nocy. Osoby cierpiące na SAD tracą zainteresowanie życiem i mają trudności z koncentracją.

Wiele objawów obu rodzajów depresji jest zbliżonych, dlatego ważne jest skonsultowanie się z profesjonalistą, który dokładnie zdiagnozuje problem i zaleci odpowiednie leczenie.

Choroba afektywna sezonowa – przyczyny

Nie znamy dokładnej przyczyny SAD, ale najczęściej jest ona związana z ograniczonym nasłonecznieniem, co może zakłócać prawidłowe funkcjonowanie pewnej części mózgu zwanej podwzgórzem. To z kolei może prowadzić do następujących konsekwencji:

Wzrost poziomu melatoniny w organizmie, co może powodować nadmierne uczucie senności, zakłócenia w rytmie snu i czuwania oraz chroniczne zmęczenie.

Spadek poziomu serotoniny, co może prowadzić do pogorszenia nastroju, uczucia rozdrażnienia, wystąpienia agresji i skłonności do nadmiernej konsumpcji jedzenia.

Inną potencjalną przyczyną zaburzeń afektywnych sezonowych są czynniki genetyczne. Podobnie jak w przypadku „zwykłej” depresji, SAD może mieć skłonności do dziedziczenia. To schorzenie najczęściej występuje u osób w wieku od 20 do 30 lat, a szacuje się, że dotyczy 2-4% ogólnej populacji.

Choroba afektywna sezonowa – objawy

Objawy SAD to przede wszystkim:

• obniżony nastrój, uporczywe uczucie smutku, rezygnacji,
• zmniejszona aktywność, nadmierna męczliwość,
• niechęć do interakcji społecznych,
• problemy z koncentracją,
• niezdolność do odczuwania przyjemności,
• spadek motywacji do jakiegokolwiek działania,
• lęk wolnopłynący, napady lęku,
• rozdrażnienie,
• niska samoocena,
• poczucie winy,
• zwiększenie apetytu i tym samym masy ciała lub wręcz przeciwnie – brak łaknienia i chudnięcie,
• obniżenie popędu seksualnego,
• wzmożona senność (często współistniejąca z zaburzeniami snu),
• w skrajnych przypadkach – myśli o śmierci, myśli i czyny samobójcze.

Leczenie

Diagnozę zaburzeń afektywnych sezonowych stawia zazwyczaj psychiatra, a kluczowym kryterium jest pojawianie się objawów przez trzy kolejne lata. Jeśli jednak doświadczasz niepokojących objawów, możesz najpierw skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu lub psychologiem. Specjalista wskaże Ci odpowiednią ścieżkę diagnostyczną. Leczenie SAD zazwyczaj obejmuje terapię światłem, terapię psychologiczną oraz ewentualnie farmakoterapię.

Fototerapia, inaczej zwana leczeniem światłem widzialnym, polega na regularnym naświetlaniu oczu specjalną lampą fluorescencyjną o mocy 200–300 W (zazwyczaj wystarcza 30-60 minut ekspozycji). Badania wykazują, że tego rodzaju terapia pomaga przywrócić równowagę w regulacji funkcji organizmu. Warto jednak zaznaczyć, że fototerapia jest niewskazana w przypadku niektórych schorzeń oka, takich jak jaskra, lub chorób siatkówki, oraz podczas stosowania leków zwiększających wrażliwość na światło, na przykład niektórych antybiotyków. W leczeniu SAD często również wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI lub SNRI.