Ostatni piątek listopada to od wielu lat wyjątkowe wydarzenie – globalne święto konsumpcji. Jeden dzień pozornych wyprzedaży szybko przerodził się w weekend, tydzień, a nawet długi, listopadowy Black Month. Niestety wraz ze spadkiem cen rośnie liczba rozpoznanych przypadków zakupoholizmu. Kompulsywne kupowanie (oniomania) to nałogowe i niekontrolowane kupowanie produktów, pozostające wewnętrznym przymusem. Podobnie jak inne uzależnienia behawioralne, zakupoholizm wiąże się z utrwalonym schematem zachowania, nad którym można skutecznie zapanować. Kiedy powinieneś się martwić? Jak objawia się zakupoholizm? Na czym polega leczenie?

Dlaczego rozwijamy zakupoholizm?

Nieodparta potrzeba wydawania pieniędzy na rzeczy niepotrzebne lub takie, które znajdują się już w naszym posiadaniu, to zachowanie, do którego popychają nas różne czynniki. Mogą to być problemy w pracy, życiu społecznym i niskie poczucie własnej wartości. Zakupy mają być odskocznią od kłopotów, czymś, co zrekompensuje zły dzień, zredukuje napięcie. Niestety nasz układ nagrody bardzo szybko się przyzwyczaja, szczególnie w sytuacji obniżonego nastroju. Ponadto do czynników promujących zakupoholizm należą m.in.: skłonność do innych uzależnień, tendencja do impulsywnych zachowań, uzależnienia w rodzinie, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem i negatywnymi emocjami. Zdarza się, że osoby z zaburzeniami kompulsywnego kupowania doświadczały ubóstwa w swoim dzieciństwie, a gdy wreszcie im się powiodło, próbują zrekompensować wszystko dobrami materialnymi. Niejednokrotnie osoby uzależnione mogą mieć także problemy psychiczne, w tym zaburzenia nastroju (21-100%), lęki (41-80%) i zaburzenia odżywiania (8-35%). Szacuje się, że choroba dotyczy od 2% do nawet 8% dorosłych. W znaczącym stopniu, bo aż w 90%, uzależniają się kobiety!

W jaki sposób objawia się zakupoholizm?

Choć nadal brakuje konkretnych wytycznych, psycholodzy wymieniają następujące wzorce zachowań zakupoholika:

• Częste i wydłużone wizyty w centrach handlowych, supermarketach lub przeglądanie sklepów internetowych;
• Częste (wręcz obsesyjne) planowanie kolejnych zakupów;
• Traktowanie zakupów jako sposób na poprawę nastroju, redukcję lęku czy poradzenie sobie z samotnością;
• Przeżywanie euforii w trakcie wydawanie pieniędzy;
• Utrata zainteresowania dotychczasowymi przyjemnościami;
• Przeznaczanie domowego budżetu wyłącznie na zakupy;
• Kupowanie niepotrzebnych przedmiotów i ukrywanie ich bez rozpakowania;
• Kłamstwa na temat tego, co się kupiło, bądź też ilości wydanych pieniędzy;
• Rozdrażnienie i niepokój przy próbie ograniczenia nałogu.

Zachowanie zakupoholika po powrocie do domu również bywa przewidywalne. Osobę uzależnioną ogarnia wstyd i poczucie winy, następnie obawa o swoje finanse. Zakupoholik z czasem zwleka z opłacaniem rachunków i otwiera nowe rachunki kredytowe, które mają zapewnić większe możliwości zaspokajania nałogu.

Oniomania – diagnoza specjalisty

Zakupoholizm, ze względu na subiektywną naturę, przysparza nie lada trudności diagnostycznych. Powszechnie wiadomo, że zakupy trzeba robić, dlatego istnieje poważny problem z określeniem granic przyzwoitości. Należy mieć świadomość, że nie chodzi tu o ilość wydawanych pieniędzy a bardziej o zachowania towarzyszące robieniu zakupów. Aby z sukcesem poradzić sobie z zakupoholizmem, najpierw trzeba sprawdzić, co kryje się w umyśle uzależnionej osoby i dlaczego wpadła w sidła nałogu. Pomocny bywa powrót do dzieciństwa, by poznać i zatrzymać przyczynę zakupoholizmu.

Zakupoholizm – wsparcie psychoterapeuty

Bez względu na to, kogo dotyczy zakupoholizm, powinien być leczony jak najszybciej. Podejmowane dotychczas próby farmakoterapii spełzły na niczym. Stosuje się jedynie leki na zaburzenia towarzyszące. W oparciu o szczegółowy wywiad planowana jest psychoterapia, zwykle w nurcie poznawczo-behawioralnym. W przypadku oniomanii kwestią kluczową wydaje się zrozumienie, że zarówno poczucie własnej wartości, jak i dobrego samopoczucia nie może być oparte na przywiązaniu do rzeczy materialnych. Terapia ma przeanalizować wyuczone zachowania i negatywne wzorce myślenia, by następnie przekształcić je w pozytywne. Wsparcie polega również na uświadomieniu skali szkód niesionych przez zakupoholizm oraz opanowaniu dotychczasowych problemów. Przy pokonywaniu uzależnienia niezmiernie ważne są cierpliwość i wytrwałość. Pamiętaj, że sama terapia nie odbywa się wyłącznie w gabinecie psychoterapeuty. Równie istotne okazuje się wsparcie najbliższych, którzy będą na przykład towarzyszyć w zakupach i pomagać w ich kontrolowaniu. Nie pozwól, by zawładnął tobą zakupowy szał i zgłoś się do MentalExpert!