Otępienia

Otępienie czyli demencja, to zespół objawów, u podłoża których leży przewlekła i na ogół postępująca choroba mózgu. W przebiegu otępienia zaburzeniu ulegają m.in. pamięć, orientacja, zdolność uczenia się, rozumienia, funkcje językowe, a więc tzw. „funkcje poznawcze” czyli „wyższe funkcje korowe.”

Jest to problem „nabyty”, czym różni się niepełnosprawności intelektualnej (upośledzenia umysłowego). W „czystej postaci”, w przebiegu demencji nie występują zaburzenia świadomości.

Częstość występowania otępień jest skorelowana z wiekiem. Powyżej 65 r. ż. dotyczy 5% populacji i rośnie do około 20% dla grupy 80-cio latków. Najczęstszą przyczyną demencji jest choroba Alzheimera, która dotyka do 70% pacjentów z rozpoznanym otępieniem.

Kolejne według częstości występowania to:

• otę­pienie naczyniopochodne,
• otępienie z ciałami Lewy’ego
• otępienie czołowo-skroniowe.

Istnieją również otępienia o zróżnicowanych przyczynach – gdzie współwystępuje otępienie naczyniowe oraz typu Alzheimera.

Demencja może być również spowodowana  urazami głowy – np. u:

• osób uprawiających boks i inne „sporty walki” lub u futbolistów, gdzie dochodzi do powtarzalnych urazów głowy),
• pacjentów z uszkodzeniem CUN w przebiegu uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych,
• z guzami mózgu, neuroinfekcjami, chorobami demielinizacyjnymi (np. stwardnienie rozsiane) oraz chorobami metabolicznymi.

Z uwagi na różne przyczyny otępienia, można wyróżnić więc: otępienia pierwotnie zwyrodnieniowe, otępienia wtórne i inne schorzenia.

Ze względu na czas wystąpienia objawów możemy rozróżnić otępienie o wczesnym początku – do 65 roku życia oraz otępienie o późnym początku (po 65 r.ż.).

Z uwagi na umiejscowienie zmian neurodegeneracyjnych otępienia dzielimy na korowe, podkorowe i mieszane.

Najczęstszą przyczyną otępień jest choroba Alzheimera. Jest zaliczana do chorób zwyrodnieniowych mózgu.  W Polsce problem otępienia w przebiegu choroby Alzheimera dotyczy około 250 tys. osób.

W przebiegu AD dochodzi do zaniku neuronów i odkładania się w mózgu patologicznych białek.  Charakterystyczne dla jej przebiegu  są podstępny początek i powolny przebieg.

Z uwagi na wzrost średniej długości życia, rosnące możliwości leczenia otępień oraz chorób towarzyszących, można z całą pewnością założyć, że większość z nas wcześniej czy później zetknie się z problemem demencji w bliższej lub dalszej rodzinie.

Stąd niezwykle ważne jest utrzymywanie relacji z bliskimi, otaczanie szczególną troską osób będących w grupie ryzyka.

Ważne jest także traktowanie ich ze zrozumieniem i wyczulenie na często dyskretnie pojawiające się objawy. Odpowiednio wcześnie wdrożone leczenie znacząco spowalnia postęp choroby. Poprawia komfort i przedłuża życie osoby dotkniętej otępieniem w przebiegu AD.

Diagnostyka otępień opiera się na badaniu fizykalnym, wnikliwym wywiadzie od pacjenta i rodziny. Uzupełnia go analiza dotychczasowego leczenia. Dla pełnego obrazu lekarz zaleci także przeprowadzenie badań podstawowych (badania laboratoryjne), badań neuroobrazowych (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny mózgu). Może je również uzupełniać wykonanie skal pozwalających na ocenę funkcji poznawczych.

Wstępnej oceny schorzenia może dokonać już lekarz pierwszego kontaktu. Powinieneś zgłosić się do niego wraz z Twoim bliskim, gdy zauważysz u niego objawy zaburzeń funkcjonowania. Może to dotyczyć różnych sfer, co ujawnia się jako np.

• częste powtarzanie pytań,
• zapominanie niedawnych wydarzeń,
• zapominanie słów i mylenie znaczeń,
• trudności w zakupach,
• błędy w liczeniu,
• zaburzenia orientacji,
• problemy w odnajdywaniu się w przestrzeni,
• zmiany nastroju – zobojętnienie, drażliwość, płaczliwość, apatia.

Leczeniem otępień w zależności od ich etiologii (czyli bezpośredniej przyczyny) zajmują się lekarze specjaliści. W przypadku najczęściej rozpoznawanego otępienia typu Alzheimera, leczenie opiera się na farmakoterapii.

Zastosowanie mają leki poprawiające funkcje poznawcze poprzez działanie na układ cholinergiczny i glutaminergiczny. Wspomagająco stosujemy leki poprawiające metabolizm i przepływ krwi w mózgu.

Leczenie najczęściej rozpoznawanych otępień wdraża się i prowadzi w ramach opieki ambulatoryjnej i nie wymaga hospitalizacji. Bardzo istotną częścią terapii osób dotkniętych demencją jest ich aktywizacja społeczna, wdrażanie i utrzymanie aktywności fizycznej oraz intelektualnej, stosowanie zbilansowanej diety, leczenie ewentualnych chorób towarzyszących.

Osoby cierpiące z powodu otępienia znajdują się  na ogół  blisko nas i to właśnie od nas zależy jak szybko trafią do odpowiedniego specjalisty. Sami chorzy  najczęściej nie są świadomi problemu, obwiniają najbliższą rodzinę, bywają trudni w relacjach – podejrzliwi, czasem agresywni, zamykają się w swoim świecie, są coraz bardziej bezradni i cierpią w samotności.

Pamiętaj, że w przypadku podejrzenia otępienia możesz zgłosić się po pomoc do lekarza psychiatry. Jeśli dostrzegasz u bliskich Ci osób niepokojące objawy, które sugerować mogą rozpoznanie otępienia – skontaktuj się z lekarzem psychiatrą. Zadzwoń pod numer telefonu 52 345 71 81 i umów się na wizytę w gabinecie psychiatrycznym MentalExpert w Bydgoszczy lub konsultację online.

Specjalista psychiatrii Marcin Koprowski odpowie na wszystkie pytania dotyczące otępień.  Możesz opowiedzieć na temat objawów, które Cię zaniepokoiły, a które zaobserwowałeś u siebie lub kogoś ze swoich bliskich.