Stres w sporcie

Stres to naturalna, biologiczna, niespecyficzna reakcja każdego organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania. Powoduje ogólną aktywacją fizjologiczną i psychiczną organizmu. Wiąże się z lękiem charakteryzującym się wzrostem pobudzenia. Stres może się pojawić (i zwykle się pojawia) podczas ważnych dla człowieka sytuacji życiowych. Jest też nieodłącznie związany ze sportem. Stres sam w sobie, jeżeli nie jest długotrwały, nie jest groźny. Podczas treningów i rywalizacji sportowej bywa pomocny. Jednakże może też bardzo szkodzić. W sporcie niebezpieczne nie jest występowanie stresu, ale to, jak na niego reagują zawodnicy.

Nie ulega wątpliwości, że treningi i rywalizacja sportowa, w której bierzesz udział, to wydarzenia trudne, wymagające. To, w jaki sposób Ty, jako zawodnik, będziesz reagować w sytuacjach stresowych, będzie ważnym czynnikiem decydującym o Twoim wyniku.

Sposób na stres w sporcie:

• nie traktuj stresu jak wroga,
• poznaj go,
• zrozum,
• naucz się rozpoznawać stres,
• zaprzyjaźnij się z nim

W sytuacji trudnej człowiek stara się sprostać postawionym przed nim wymaganiom. Próbuje zaadaptować się do nowej sytuacji. Adaptacja przebiega w trzech etapach.

1. Najpierw organizm reaguje alarmem. Mobilizuje się do działania uruchamiając automatycznie pewne zmiany na poziomie fizjologicznym i psychicznym. Celem jest tu osiągnięcie równowagi pomiędzy organizmem a otoczeniem.
2. Po reakcji alarmowej następuje stadium odporności. Organizm podejmuje próbę przystosowania się do nowych warunków, które osiąga poziom optymalny. Jeżeli człowiek jest wyposażony w odpowiednie strategie utrzymania stanu optymalnego, zatrzymuje się w tej fazie i w odpowiedni dla siebie sposób radzi sobie z wyzwaniem.
3. Jeżeli degradacji ulegają naturalne możliwości obronne organizmu, reakcja adaptacyjna wchodzi w fazę trzecią – w stadium wyczerpania. W tym momencie następuje załamanie reakcji przystosowawczych organizmu i znaczna dezorganizacja zachowania.

W przypadku sportu istotną rzeczą jest to, by stres zatrzymał się na drugiej fazie w okresie optymalnego przystosowania.

Sport dostarcza szeregu wyzwań, z którymi zawodnicy musza sobie radzić. Czynniki wywołujące stres dotyczą zarówno sytuacji treningowych, jak i startowych. Wyróżniamy stresory natury sytuacyjnej i psychologicznej.

Wśród stresorów sytuacyjnych na pierwszy plan wysuwają się: warunki i obciążenia treningowe. W przypadku udziału w rywalizacji istotne są:

• ważność imprezy (im wyższa ranga zawodów, tym większy stres),
• oczekiwanie sukcesu (presja bycia faworytem, przedstawicielem gospodarza imprezy),
• wpływ publiczności.

Znaczenie dla poziomu stresu mogą też mieć między innymi warunki atmosferyczne, wielkość i aranżacja obiektów zamkniętych, zmiany w programie zawodów.

Znacznie subtelniejsze są stresory psychologiczne. Część zawodników ma większe skłonności do lęku. Lęk stanowi stałą właściwość ich osobowości i są oni niezależnie do sytuacji stale niespokojni. Ponadto na stres są również narażeni bardziej sportowcy charakteryzujący się niską samooceną i niskim poczuciem własnej skuteczności.

Stres objawia się u sportowca na kilku poziomach: fizjologicznym, psychicznym (emocjonalnym i poznawczym) oraz na behawioralnym. Symptomy z tych trzech kategorii mogą występować jednocześnie.

Objawy fizjologiczne: wyrzut adrenaliny, łomotanie serca, przyspieszony oddech, pocenie się, wilgotne ręce i stopy, suchość w ustach, napięcie mięśni, sztywność karku i ramion, parcie na pęcherz, rozstrój żołądka, drżenie, skurcze, czerwienienie się, ziewanie, problemy z głosem, mdłości.

Objawy psychologiczne: strach, lęk, rozdrażnienie, złość, smutek, zakłopotanie, poczucie winy, niezdecydowanie, zakłopotanie, słaba koncentracja, chaos myślowy, poczucie słabości, poczucie bezsilności, poczucie bezradności, utrata pewności siebie, negatywna mowa wewnętrzna, niemożność wykonania instrukcji, negatywne nastawienie, wizja porażki, myśli o uniknięciu sytuacji, brak satysfakcji.

­Objawy behawioralne: unikanie kontaktu wzrokowego, obgryzanie paznokci, gestykulacja rękami, problem z usiedzeniem na miejscu, słowotok, cichy lub głośny sposób mówienia, zamknięcie w sobie, odrętwienie, spowolnienie ruchów, sztywność postawy, gwałtowność ruchów, nietypowe przejawy agresji.

Wymienione powyżej objawy mogą stanowić dla Ciebie punkt odniesienia przy rozpoznawaniu stresu. Wiele z tych symptomów jest aż nadto oczywistych. Jednak nie wszystkimi należy się przejmować. Wiele z objawów fizycznych, takich jak wyrzut adrenaliny, przyspieszenie częstotliwości skurczów serca, zwiększona liczba oddechów mogą wpływać na wyniki pozytywnie. Zaniepokoić powinny cię dodatkowe objawy natury psychologicznej.

Stres może mieć pozytywny wpływ i działać na zawodnika mobilizująco. Wielu sportowców zna to uczucie, gdy ich  ciało (doświadczając stresu) automatycznie szykuje się do „walki”. Następuje u nich wzmożone wydzielanie się adrenaliny, przyspiesza oddech i szybciej bije serce. Uczucia są pod kontrolą. Motywacja jest na maksymalnym poziomie. Organizm wchodzi w stan optymalnego pobudzenia, mówiąc potocznie nakręca się.

W efekcie następuje stymulacja ciała i umysłu, dodatkowy dopływ energii. Stan ten pozytywnie służy wyczynom sportowym. Zawodnik rzuca się w wir akcji.  Dokładnie i z zaangażowaniem wykonuje swoje zadania. Stosuje założenia taktyczne. Szybko reaguje na strategię przeciwnika.  Zmniejsza się jego wrażliwość na wysiłek i ból.

Nie oznacza to, że im wyższe pobudzenie tym lepszy będzie rezultat.

Cała sztuka polega na tym, by nie aktywizować organizmu ponad pewien poziom. Stres, któremu towarzyszy wysoki poziom leku i nadmierne pobudzenie może działać paraliżująco i znacząco obniżyć jakość wykonania sportowego. Charakterystyczne dla tego stanu są zaburzenia fizyczne, zaburzenia myślenia, koncentracji czy też zwolniony refleks.

Zapewne nie raz byłeś świadkiem, jak Twój sportowy idol prezentował się znacznie gorzej na zawodach niż na treningach. Jego ruchy były sztywne, mało dokładne, często spóźnione i pozbawione dynamiki. Miał problemy z koncentracją. Był rozkojarzony. Popełniał drobne błędy. Mił słabszy refleks i stracił umiejętność podejmowania trafnych decyzji. A może znasz to wszystko z własnych doświadczeń…

Niebezpieczeństwo niesie też zbyt niski poziom stresu. W sytuacji, gdy Twój organizm będzie znajdował się w stanie zbyt małego pobudzenia spadnie twoja motywacja. Możesz być apatyczny i znudzony. Trening czy zawody mogą wydawać Ci się bez sensu. Możesz odczuwać brak zainteresowania zadaniami, jakie masz do wykonania. Nie będziesz się w nie angażować. Możliwe jest także zjawisko odwrotne. Proste rzeczy mogą urosnąć do rangi ogromnych wyzwań. Poczujesz całkowity odpływ energii. W tym stanie trudno osiągnąć cokolwiek, tym bardziej dobry wynik.

Uprawiając sport, powinieneś wiedzieć, że dobra reakcja na stres to optymalne pobudzenie. To siła i odporność na ból. To przypływ energii. Wzrost wiary w siebie i zaangażowanie w wykonanie zadania. Odprężenie psychiczne. Nie jest to stan uniwersalny. Właściwe pobudzenie zależy od cech indywidualnych zawodnika i sytuacji, której dotyczy. Każdy ma swój własny stan optymalny stresu. Są sportowcy, którzy realizują swój potencjał, przy niskim pobudzeniu oraz tacy, którzy są efektywni tylko wtedy, gdy są mocno pobudzeni. Nie bez znaczenia jest tu też rodzaj uprawianej dyscypliny.

Jak się dowiedzieć, jaki jest Twój pożądany stan aktywacji organizmu, który wpłynie na osiąganie dobrych wyników? Możesz to zrobić obserwując siebie. Wykaż się wrażliwością na sygnały płynące z Twojego ciała. Naucz się rozpoznawać swoje reakcje psychiczne. Radzenie sobie ze stresem zależy od samoświadomości.

Bez względu na to czy jesteś profesjonalistą, czy osobą  uprawiającą sport amatorsko,  jeśli nasuwają Ci się wątpliwości odnośnie Twoich reakcji na stres – warto sięgnąć po specjalistyczną poradę. Gdy osiągane przez Ciebie rezultaty odbiegają od Twoich możliwości, gdy Ty lub trener niepokoicie się Twoim zachowaniem, nie wahaj się – skonsultuj się MentalExpert .

Zadzwoń pod numer 52 345 71 81 i umów się na wizytę w gabinecie lub konsultację online.

Stres w sporcie możesz znosić łatwiej – psycholog sportu Agnieszka Tybus pomoże Ci się nawet z nim zaprzyjaźnić. Psycholog wspólnie z Tobą określi Twój optymalny poziom aktywacji, dzięki któremu osiągniesz najlepsze wyniki. Ponadto nauczy Cię technik psychologicznych radzenia sobie ze stresem: zwiększających poziom pobudzenia.